Η συνεξέλιξη των κατοικιδίων μαζί μας

Όπως εμείς, έτσι και τα ζώα που κατοικούν μαζί μας, εξελίσσονται, και προσαρμοζόμαστε ο ένας στον άλλον

Ο Θεός στον Κήπο της Εδέμ, αναδημιούργησε τα ζώα, για να συμβιώνουν αρμονικά μεταξύ τους και με τον άνθρωπο, με την άκτιστη Χάρη Του. Όμως με την πτώση του, τα ζώα αυτά χάθηκαν, είτε με το να μην μπορέσουν να επιβιώσουν σε έναν εχθρικό πτωτικό περιβάλλον, είτε με το να αναμιχθούν με τα άλλα όμοιά τους, μετά την πτώση του Αδάμ. Παρ' όλα αυτά, τα ζώα ποτέ δεν παύουν να ανα-δημιουργούνται και να συν-εξελίσσονται μαζί με τον άνθρωπο. Και τέτοια παραδείγματα θα δείτε στο ακόλουθο άρθρο.

.

Στα όσα θα παρουσιασθούν στη συνέχεια, μπορείτε να μάθετε:

Α) Ποια είδη ζώων συνεξελίσσονται μαζί μας.

Β) Να δείτε πότε και πού εξημερώσαμε τα βασικά τους είδη, σε μακρινές εποχές, ακόμα και προ του Αδάμ!

Γ) Να κατανοήσετε τη ρευστότητα του επίγειου οικοσυστήματος, και το ρόλο που παίζει σ' αυτό η φυσική επιλογή.

Το ακόλουθο άρθρο, το συλλέξαμε από το περιοδικό Science Illustrated Νο 20 Νοεμβρίου 2006 σελ. 36-41:

Επιλεγμένα ζώα αποίκισαν τον κόσμο

Τα εξημερωμένα ζώα μάς πρόσφεραν τροφή και ρούχα, μας κράτησαν ζεστούς και μας έδωσαν τη δυνατότητα να δοκιμάσουμε φάρμακα και εμβόλια. Σε αντάλλαγμα γι' αυτή τους την προσφορά, τα εξημερωμένα ζώα είχαν την ευκαιρία να εξαπλωθούν, κάτι που ποτέ δε θα κατάφερναν μόνα τους. Τα περισσότερα οικόσιτα ζώα ήταν εντελώς περιθωριοποιημένα στη φύση, μέχρι που εμφανίστηκε ο άνθρωπος. Ο αγριόχοιρος, π.χ., ο πρόγονος του γουρουνιού, ήταν απλώς ένα από τα πολλά ζώα του δάσους, με μέτρια εξάπλωση, συγκριτικά με τα σχεδόν ένα δισεκατομμύριο γουρούνια που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο. Ακόμη και οι τάρανδοι ωφελήθηκαν που ακολούθησαν τον άνθρωπο, έστω κι αν εξακολουθούν να ζουν σε μεγάλο Βαθμό ελεύθεροι. Αυτό, πάντως, δεν ισχύει γιο τις δρομάδες, οι οποίες δεν υπάρχουν πλέον ελεύθερες στη φύση. Από την άλλη, όμως, αυτά τα μακροπόδαρα, εργατικά ζώα με την καμπούρα σήμερα υπάρχουν σε μεγαλύτερους αριθμούς από ποτέ, ζώντας κοντά στον άνθρωπο.

Οι στάβλοι μας λειτουργούν σαν μια σύγχρονη εκδοχή της Κιβωτού του Νώε, μια και τα περισσότερα από τα γνωστά κατοικίδια είναι, ως άγρια ζώα στη φύση, είτε αφανισμένα είτε εξαιρετικά σπάνια Το κυνήγι, η αιχμαλωσία και η καταστροφή των βιότοπών τους έχουν αφανίσει την καμήλα δρομάδα, τον άγριο βόνασο και το άλογο ως άγρια ζώα, ενώ υπάρχουν ακόμη γαϊδούρια και γιακ μακριά από τον άνθρωπο, αλλά σε πολύ μικρούς πληθυσμούς. Από τα 14 σημαντικότερα εξημερωμένα θηλαστικά, ο αγριόχοιρος και ο τάρανδος είναι σήμερα τα μοναδικά που απαντώνται συχνά ελεύθερα στη φύση. Τα άλλο 12 υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο ως οικόσιτα Ωστόσο, σε αυτόν τους το ρόλο είναι πολύ επιτυχημένα. Ο πληθυσμός των προβάτων και των Βοοειδών στη Γη ξεπερνάει το ένα δισεκατομμύριο, ενώ ο κάτοχος του απόλυτου ρεκόρ -όσον αφορά τα οικόσιτα- είναι η κότα, που έχει σχεδόν τριπλάσιο πληθυσμό από εκείνον του ανθρώπου.

Και ενώ η κότα βρίσκεται πληθυσμιακά στην κορυφή, ο σκύλος είναι αυτός που έχει καταφέρει να εξαπλωθεί σε κάθε γωνιά ταυ πλανήτη, και μάλιστα ταξίδεψε στο διάστημα πριν από τον άνθρωπο. Κανείς δε γνωρίζει πόσοι σκύλοι υπάρχουν, όμως δε χωράει αμφιβολία ότι ο σκύλος δεν είναι μόνο ο καλύτερος, αλλά και ο παλιότερος φίλος του ανθρώπου. Μας ακολουθεί πιστά επί 15.000 χρόνια τουλάχιστον Πιθανότατα, οι σκύλοι προήλθαν από πέντε διαφορετικές διαδικασίες εξημέρωσης λύκων, οι οποίες έλαβαν χώρα σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη. Στο διάβα του χρόνου, έχουμε εκθρέψει σκύλους για να παίζουμε μαζί τους, για να σκοτώνουν αρουραίους, για να φυλάνε πρόβατα, για να τρέχουν στις κυνοδρομίες, για να τους τρώμε και για πολλούς άλλους λόγους Οι αρχέγονοι λύκοι διέθεταν το γενετικό δυναμικό να δημιουργήσουν μια τεράστια ποικιλία από ράτσες, που, παρ' όλα αυτά, ανήκουν όλες στο ίδιο είδος. To DNA ενός τσιουάουα και ενός Δανού μολοσσού είναι κατά 99,85% το ίδιο, ενώ οι παραλλαγές τους εξαρτώνται ολοκληρωτικά από τον άνθρωπο. Αν εξαφανιζόμασταν, οι σκύλοι σε μερικά χρόνια θα γίνονταν και πάλι λυκόμορφοι.

Ο εγκέφαλος των εξημερωμένων ζώων συρρικνώνεται

Ταυτόχρονα όμως, ο σκύλας πλήρωσε και ένα τίμημα για τη μεγάλη του πρόοδο. Πολλές από τις σύγχρονες ράτσες σκύλων, εκ των οποίων οι περισσότερες εξελίχθηκαν τα τελευταία 500 χρόνια, έχουν διάφορες ατέλειες στη φυσιολογία τους, κάτι που οφείλεται στις εντατικές διασταυρώσεις που έχουν υποστεί.

Παρόμοιες διαφορές υπάρχουν και ανάμεσα σε άλλα εξημερωμένα ζώα και τα άγρια ομοειδή τους. Οι εξημερωμένες βακτριανές καμήλες, τα γιακ και οι ασιατικοί νεροβούβαλοι δεν ξεχωρίζουν εύκολα από άτομα του είδους τους που είναι ελεύθερα στη φύση, αλλά σχεδόν όλα τα εξημερωμένα ζώα έχουν μικρότερο εγκέφαλο και λιγότερο οξυμμένες αισθήσεις απ’ ό,τι οι άγριοι προγονοί τους. Το ίδιο ισχύει και για τα ζώα που μπήκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου πιο πρόσφατα, όπως για παράδειγμα η ιριδίζουσα πέστροφα. Μεγάλος εγκέφαλος και οξύτατες αισθήσεις είναι εφόδια αποφασιστικής σημασίας για την επιβίωση στη φύση, αλλά για τον κτηνοτρόφο που προσπαθεί να βελτιώσει τα ζώα του σημαίνουν μόνο απώλεια ενέργειας. Γι' αυτό και τα χαρακτηριστικό αυτά εξασθένισαν σταδιακά, και μόνο ελάχιστα εξημερωμένα ζώα θα μπορούσαν πλέον να τα βγάλουν πέρα στην άγρια φύση. Αντίθετα, κοντά μας περνούν πολύ καλά.

Το εργαστήριο ήταν η σωτηρία

Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι τρόποι να κερδίσει κανείς παίζοντας το παιχνίδι του ανθρώπου Τα εργαστηριακά ποντίκια, π.χ., σημείωσαν τεραστία πρόοδο όσον αφορά την εξάπλωση τους. Τα πρώτα ποντίκια-πειραματόζωα χρησιμοποιήθηκαν το 1664 από τον Άγγλο επιστήμονα Robert Hooke, ο οποίος μελετούσε τις ιδιότητες του αέρα Έκτοτε οι ερευνητές ανέπτυξαν μια τεράστια ποικιλία από ποντικούς εργαστηρίου, με ειδικές προδιαγραφές και προσχεδιασμένο DNA, το οποίο κωδικοποιεί για συγκεκριμένες ασθένειες.

Ένας άλλoς νικητής είναι το όμορφο χρυσό χάμστερ, το οποίο δε χρηοιμοποιείται μόνο ευρέως ως πειραματόζωο, αλλά είναι επίσης ένα πολύ δημοφιλές κατοικίδιο. Τα αναρίθμητα χρυσά χάμστερ προέρχονται από ένα και μόνο θηλυκό και τα μικρά του, που βρέθηκαν το 1930 στην έρημο της Συρίας. Σήμερα, το χρυσό χάμστερ, ενώ είναι συνηθισμένο στα εργαστήρια καίσια σπίτια, είναι πολύ σπάνιο στη φύση.

Άλλα τρωκτικά, που σπανίζουν εξίσου στο αρχικό τους περιβάλλον, δεν περιορίστηκαν μόνο στο να είναι καλό πειραματόζωα. Ο κοινός οικόσιτος ποντικός έχει ξεπεράσει κάθε φραγμό όσον αφορά την εξάπλωσή του. Μέσα σε λίγους μόλις αιώνες, από την ανώνυμη ζωή του στις στέπες της κεντρικής Ασίας έφτασε να εξαπλωθεί σε όλες τις γωνιές του κόσμου χάρη σε μας. Δισεκατομμύρια ποντίκια ζουν σήμερα στις μεγαλουπόλεις μας, ενώ τα έχουμε μεταφέρει ακόμη και σε πολλά ακατοίκητα νησιά, όπου δεν έχουν φυσικούς εχθρούς. Ανάμεσα στα ανώτερα είδη ζώων, οι ποντικοί, με την προσαρμοστικότητά τους και τη δυνατότητά τους να τρέφονται με απορρίμματα, έχουν γίνει οι απόλυτοι νικητές στον κυριαρχούμενο από τον άνθρωπο πλανήτη.

Αλλόκοτη τροφική αλυσίδα με βάση τα σκουπίδια

Τα σκουπίδια μας έχουν γίνει χρυσωρυχείο για πολλά ζώα. Μεγάλα σμήνη γλάρων πετούν γύρω από ανοιχτές χωματερές, οι οποίες αποτελούν τη βάση της επιβίωσης για πολύ περισσότερα πουλιά απ' όσα θα μπορούσαν να υπάρχουν στη φύση.

Κατά τον ίδιο τρόπο, οι αλεπούδες και τα κογιότ αδειάζουν τους σκουπιδοτενεκέδες μας σε νυχτερινές επιδρομές, ενώ οι γερακίνες στην Ινδία, μια χώρα με πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους, τσακώνονται για τα ψόφια κατοικίδια, τα κουφάρια των ιερών αγελάδων, τα απορρίμματα των σφαγείων και άλλες τέτοιες λιχουδιές. Στα προάστια του Ναϊρόμπι, τα σκουπίδια αποτελούν τη βάση μιας μοναδικής τροφικής αλυσίδας. Οι ποντικοί των πόλεων ζουν οπό τα σκουπίδια, τα αδέσποτα σκυλιά τρώνε τους ποντικούς, ενώ τη νύχτα η τροφική αλυσίδα ολοκληρώνεται με τις λεοπαρδάλεις, οι οποίες εκμεταλλεύονται το σκοτάδι και κυνηγούν τα αδέσποτα σκυλιά.

Ενώ κάποια ζώα ζουν πολύ καλά από τα απορρίμματά μας, υπάρχουν άλλο που εξαπλώνονται χάρη στα ταξίδια του ανθρώπου Ένας από τους μεγάλους νικητές σ' αυτή την κατηγορία είναι τα κοινά ψαρόνια. Στα τέλη του 19ου αιώνα, Ευρωπαίοι μετανάστες έφεραν μαζί τους το ψαρόνι στη Νέα Υόρκη και, μέσα σε λίγες δεκαετίες, αυτό το ευπροσάρμοστο πουλί εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας των μεγάλων ευκαιριών. Το ψαρόνι είναι σήμερα ένα από τα πιο συνηθισμένα πουλιά στις ΗΠΑ και συχνό κλέβει τις φωλιές άλλων ειδών. 

Ακόμη και πολλά θηλαστικά έχουν ακολουθήσει τον άνθρωπο στην περιπλάνηση του στα πέρατα της Γης. Για παράδειγμα, οι δρομάδες δεν υπάρχουν πια σε άγρια κατάσταση στους αρχικούς τους βιότοπους, απ' την άλλη όμως υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο δρομάδες στην Αυστραλία. Αυτές είναι απόγονοι καμηλών που κάποτε διέφυγαν από την αιχμαλωσία και ζουν τώρα ελεύθερες στη μεγάλη αυτή χώρα. Ακόμη και ο τριχόσουρος με τη φουντωτή ουρά έχει βρει καταφύγιο μακριά από την περιοχή προέλευσης του. Λόγω της υπέροχης γούνας του, ο άνθρωπος τον έφερε από την Αυστραλία στη Νέα Ζηλανδία το 19ο αιώνα.

Ζώα τρέφονται από τα σκουπίδια μας - και εμάς

 Το κογιότ αποτελεί μεγάλη μάστιγα για τα προάστια πολλών αμερικανικών πόλεων, όπου ζει από τα σκουπίδια.

Είμαστε κινούμενοι ζωολογικοί κήποι

Εμείς οι άνθρωποι δε δημιουργούμε απλώς νέους βιότοπους για τα ζώα, αλλά και το ίδιο μας το σώμα αποτελεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον γι' αυτά. Πριν από περίπου 200.000 χρόνια ήμασταν ένα ασήμαντο πρωτεύον θηλαστικό στην αφρικανική σαβάνα. Σήμερα είμαστε 6,5 δισεκατομμύρια κινούμενες αποθήκες τροφής, γι' αυτό και πολλά μικρό έντομα που ειδικεύτηκαν στο να παρασιτούν πάνω μας—ψείρες της κεφαλής, ψείρες των γεννητικών οργάνων και ψύλλοι- έχουν τραβήξει τον τυχερό λαχνό στη λοταρία της εξέλιξης. Ο συνολικός αριθμός αυτών των παρασίτων είναι αδύνατον να υπολογιστεί. Πάντως, στο σώμα μας φιλοξενείται μια τεράστια στρατιά εξάποδων βασανιστών, που ρουφάνε αίμα ή τρώνε νεκρά κύτταρα του δέρματός μας.

Εξίσου μεγάλη πρόοδο σημείωσαν οι μικροοργανισμοί στη σκόνη των σπιτιών μας. Οι βιολόγοι έχουν ανακαλύψει 150 διαφορετικά είδη από ακάρεα στα κρεβάτια μας. Το στρώμα μας φιλοξενεί κατά μέσο όρο 10.000 ακάρεα, ενώ στα βρόμικα στρώματα φωλιάζουν μέχρι και 10 εκατομμύρια τέτοια ζωύφια. Τα ακάρεα και τα περιττώματα τους μπορεί να αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του βάρους ενός παλιού μαξιλαριού.

Ενώ όμως τα ακάρεα αποτελούν πρόβλημα μόνο για τους αλλεργικούς, οι κοριοί είναι μεγάλο βάσανο για όλους όσοι έρχονται σε επαφή μαζί τους. Αυτό το μικρό αιμοβόρο έντομα μπορεί να είναι κατάλοιπο από την εποχή που ζούσαμε ακόμη σε σπηλιές, τότε που και άλλοι κάτοικοι των σπηλαίων -όπως οι νυχτερίδες- βασανίζονταν από τους κοριούς. Οι κοριοί έχουν μοιράσει τον πλανήτη, καθώς οι κοινοί κοριοί των κρεβατιών ταράζουν τον ύπνο των ανθρώπων στις εύκρατες περιοχές, ενώ οι κοριοί των τροπικών έχουν την επικράτεια τους σε θερμότερα γεωγραφικό πλάτη. Όπως πολλά άλλα ζώα οι κοριοί χρωστούν την τεράστια επιτυχία τους αποκλειστικά και μόνο στον άνθρωπο. Σίγουρα, έχουμε κάνει τη ζωή πάνω στη Γη λιγότερο πολύμορφη, αλλά όχι απαραίτητα λιγότερο ανθηρή.

Άλλα σχετικά άρθρα μας: Εξελικτικό δένδρο του ιού της γρίπης <> Φωσφορίζουσες γάτες και γενναία μεταλλαγμένα ποντίκια <> Η καταγωγή της γάτας <> Η Φυσική Επιλογή εξελίσσει ΣΗΜΕΡΑ έναν φρύνο