Η βουλή του Θεού, ήταν ο άνθρωπος να προέλθει από τα θηλαστικά. Τα πλάσματα εκείνα που γνωρίζουν την αγάπη και τη στοργή μέσα από το θηλασμό, και τη σχέση αγάπης μητέρας και παιδιού

Όταν άρχισε η Τριτογενής περίοδος, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, τα γιγάντια ερπετά εξαφανίστηκαν και η πανίδα του πλανήτη υπέστη - σε μικρό χρονικό διάστημα - ριζικές αλλαγές, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την κυριαρχία των θηλαστικών. Οι κενοί, πλέον, οικολογικοί θώκοι των ερπετών καταλήφθηκαν από τα θηλαστικά, που εμφάνιζαν πλήθος πλεονεκτημάτων: ομοιοθερμία (θερμόαιμα ζώα), μεγάλη κινητικότητα, επιμελή φροντίδα για τα μικρά και πιο περίπλοκο εγκέφαλο. Βάσει των κλιματολογικών και των γεωλογικών φαινομένων, η Τριτογενής (Καινοζωική) περίοδος χωρίζεται σε 5 εποχές που αντιστοιχούν σε ανάλογες εξελικτικές φάσεις της πανίδας των θηλαστικών.

Η πρώτη από αυτές, το Παλαιόκαινο. διήρκεσε από 65 έως 53 εκατομμύρια χρόνια πριν και χαρακτηρίζεται από τροπικό και ήπιο κλίμα, καθώς και από την εμφάνιση νέων ζωικών μορφών, όπως τα Κονδύλαρθρα (πρωτόγονα οπληφόρα) από τα οποία προήλθε πλήθος άλλων οπληφόρων θηλαστικών. Οι περισσότερες καινοτομίες εμφανίστηκαν στα πρώιμα τριδάκτυλα Πρωτεύοντα και στους πρωτόγονους δασύποδες της Νότιας Αμερικής.

Κατά το Ηώκαινο (53-37 εκατομμύρια χρόνια πριν) οι ήπειροι είχαν ήδη διαχωριστεί σε Βόρεια και Νότια Αμερική, Ευρώπη, Ασία και Αφρική, ενώ η Αυστραλία και η Ανταρκτική διαχωρίστηκαν εντελώς κατά το τέλος του Ηώκαινου και τις αρχές του Ολιγόκαινου. Το κλίμα ήταν τροπικό και ήπιο, με εξαίρεση τους παγετώνες ορισμένων ορεινών περιοχών.

Η γη προ 50 εκατομμυρίων ετών

Ιδιαίτερη ανάπτυξη παρουσίασαν τα εδαφόβια πλακουντοφόρα θηλαστικά και τα Κρεόδοντα, των οποίων το μέγεθος ήταν μικρό -το μεγαλύτερα είχαν το μέγεθος ενός σκύλου- διέθεταν κοντά πόδια και ήταν σαρκοφάγα.

Τα Κρεόδοντα έδωσαν γένεση στην πληθώρα των μορφών των σύγχρονων σαρκοφάγων. Ο Zeuglodon - Basilosaurus - με μήκος σώματος 18 μέτρα και ιδιαίτερα επιμήκη ουρά, αποτελούσε το αντιπροσωπευτικό, για τις φάλαινες, γένος του Ηώκαινου.

Η εποχή που ακολούθησε ονομάζεται Ολιγόκαινο (37-26 εκατομμύρια χρόνια πριν). Πολλά θηλαστικά εμφανίζονται με τις προγονικές μορφές των σύγχρονων ζώων όπως καμήλες, ελάφια, σκύλοι, γάτες, αρκούδες, ύαινες, τρωκτικά, λαγόμορφα, ιπποπόταμοι, κ.ά. Επίσης κατά το Ολιγόκαινο έζησε το μεγαλύτερο εδαφόβιο θηλαστικό στην ιστορία της Γης: το Baluchithetium ήταν ένας άκερος ρινόκερος της Ασίας (Πακιστάν), με ύψος, έως την ωμική ζώνη, 4,8-5,4 μέτρα, μήκος σώματος 8 μέτρα και κρανίου 1,3 μέτρα και βάρος 16 τόννων. Τρεφόταν με φύλλα και κλαδιά από τις κορυφές των δένδρων. Στην άνω γνάθο του έφερε δύο δόντια, σαν χαυλιόδοντες, με φορά προς τα κάτω και άλλα δύο δόντια στην κάτω γνάθο με φορά προς τα πάνω. Κάθε άκρο του είχε 3 δάκτυλα. Εξαφανίστηκε κατά το Κατώτερο Μειόκαινο.

Κατά το τέλος αυτής της περιόδου άρχισαν να σχηματίζονται παγετώνες στις θαλάσσιες μάζες.

Το Μειόκαινο (26-5 εκατομμύρια χρόνια πριν) χαρακτηρίζεται από κλιματολογικές και γεωλογικές αλλαγές κατά τις οποίες σχηματίστηκαν οι ορεινοί όγκοι των Ιμαλαΐων και των Άλπεων, ενώ οι εκτάσεις που κατελάμβαναν οι ήπειροι ήταν όμοιες με τις σημερινές τους. Αχανείς ξηροί λειμώνες, λιβάδια και έρημοι δημιουργήθηκαν καθώς το τροπικό κλίμα αντικαταστάθηκε από ήπιο. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για την περαιτέρω εξάπλωση και εξέλιξη ζώων όπως ελάφια, ρινόκεροι, καμηλοπαρδάλεις, χοίροι, καμήλες, βοοειδή, αντιλόπες, ελέφαντες.

Το Πλειόκαινο (5-2 εκατομμύρια χρόνια πριν) είναι η τελευταία εποχή της Τριτογενούς περιόδου, κατά την οποία η εξέλιξη των έως τότε υπαρχόντων θηλαστικών φαινόταν να χαρακτηρίζεται από στασιμότητα: οι πληθυσμοί πολλών ειδών παρουσίασαν κάμψη καθώς προς το τέλος της εποχής, αλλά και της περιόδου, άρχισαν να εξαπλώνονται τα Πρωτεύοντα. Μεγαλύτερο εξελικτικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν πλέον οι πρώτες ανθρώπινες μορφές (Αυστραλοπίθηκοι) της Ανατολικής Αφρικής.

Η περίοδος που ακολούθησε, η Τεταρτογενής, την οποία διανύουμε ακόμα (Ολόκαινο: 10.000 χρόνια πριν έως σήμερα) άρχισε με το Πλειστόκαινο (2 εκατομμύρια χρόνια - 10.000 χρόνια πριν), που συχνά ονομάζεται και εποχή των Παγετώνων. Οι κλιματολογικές συνθήκες, ιδιαίτερα ακραίες, συνέβαλαν -μαζί με άλλους παράγοντες- στην εξαφάνιση πολλών ειδών θηλαστικών. Η εξέλιξη, σε συνδυασμό με τη φυσική επιλογή, δεν οδηγούσε πλέον σε εξειδικευμένες μορφές των διαφόρων ειδών (Μειόκαινο), αλλά στην επικράτηση εκείνων που μπορούσαν με επιτυχία να αντεπεξέλθουν σε ένα περιβάλλον, που παρουσίαζε συνεχείς μεταβολές. (Βιβλιογραφία: Περιοδικό "Περισκόπιο της Επιστήμης" Νο 273. Ιούνιος 2003, σελ. 20).