Βλασφημούν οι άγιοι Πατέρες που λένε τον άνθρωπο "ζώο";

Τι σημαίνει "ζώο" και ποια η διαφορά του από το "κτήνος";

Κατά ορισμένους φανατικούς Δημιουργιστές, οι άγιοι Πατέρες είναι βλάσφημοι, λέγοντας τον άνθρωπο "ζώο"!

Μερικοί φανατικοί Δημιουργιστές, ανοήτως θεωρούν βλασφημία την κατάταξη που κάνουμε στον άνθρωπο μεταξύ τών "ζώων", ή τών "θηλαστικών", με το σκεπτικό ότι δήθεν έτσι υποβιβάζεται ο Χριστός που ενανθρώπισε, ο οποίος κατ' αυτούς, ούτε ζώο, ούτε θηλαστικό μπορεί να χαρακτηρισθεί. Όμως μια αναδρομή στην Αγία Γραφή, στα πατερικά κείμενα και στους σύγχρονους θεολόγους τής Εκκλησίας, τούς διαψεύδει για μια φορά ακόμα, και για μια φορά ακόμα τούς κάνει και αγιομάχους, καθώς τόσο η Αγία Γραφή, όσο και οι άγιοι Πατέρες, τον άνθρωπο μεταξύ τών ζώων, και μάλιστα τών θηλαστικών τον κατατάσσουν!

.

Α: Ο άνθρωπος ως "ζώο" κατά τούς αγίους Πατέρες:

Ας δούμε κατ' αρχήν, χαρακτηριστικά παραδείγματα, για το πώς οι άγιοι Πατέρες, χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο: "ζώο":

Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας:

"Τον άνθρωπον γαρ ούτω κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν Θεού γενέσθαι φαμέν, καθ' ό και αγαθόν και δίκαιον πέφυκε το ζώον είναι. Επεί δε ου μόνον λογικόν εχρήν είναι και επιτηδείως έχων εις αγαθουργίαν και δικαιοσύνην, αλλά και Πνεύματος αγίου μέτοχον, ίνα λαμπροτέρους έχη τους χαρακτήρας τής θείας φύσεως εν αυτώ, ενεφύσησεν αυτώ πνοήν ζωής. Τούτο δε εστι το δι' Υιού τη λογική κτίσει χορηγούμενον Πνεύμα, και διαμορφούν αυτήν εις είδος το ανωτάτω, τούτ' εστι, το θείον...

...Ουκούν το ζώον μεν εμψυχώθη αρρήτω δυνάμει Θεού, και εν τη προς αυτόν ομοιώσει γέγονε, καθ' ό πέφυκεν αγαθόν και δίκαιον, και αρετής απάσης είναι δεκτικόν. Ηγιάσθη δε τού θείου Πνεύματος αποδεδειγμένον μέτοχον. Ό και δια την αμαρτίαν αποβέβληκεν...

...Επειδάν δε ο Θεός και Πατήρ ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα ηυδόκησεν εν τω Χριστώ, ήγουν εις το αρχαίο αναγαγείν, το αποπτάν ημών και αποφοιτήσαν άγιον Πνεύμα πάλιν ημίν αποκαθιστών, τοις αγίοις αποστόλοις ενεφύσησε τούτο, λέγων: "Λάβετε Πνεύμα άγιον". Ανανέωσις γαρ τής αρχαίας εκείνης δωρεάς, και τού δοθέντος ημίν εμφυσήματος, το δια Χριστού γέγονεν, αναμορφούν ημάς εις τον πρώτον αγιασμόν, και ανακομίζον την ανθρώπου φύσιν, ως εν απαρχή τοις αγίοις αποστόλοις, εις τον άνωθεν και εν πρώτη κατασκευή δοθέντα ημίν αγιασμόν" (Αγ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας: "Κατά ανθρωπομορφιτών", 2, PG 76, 1080D-1081A).

Άγιος Ειρηναίος:

"Όταν όμως το πνεύμα εδώ αναμεμιγμένο με την ψυχή είναι ενωμένο με το εργόχειρο του Θεού, τότε ο άνθρωπος καθίσταται πνευματικός και τέλειος εξ αιτίας της διάχυσης του Αγίου Πνεύματος, και είναι αυτός που φτιάχθηκε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού. Αν όμως το Πνεύμα λείπει από την ψυχή, τότε εκείνος που είναι έτσι, είναι πραγματικά με φύση ζώου, και, έχοντας μείνει σαρκικός, θα είναι ένα ατελές ον, κατέχοντας μεν πράγματι το κατ’ εικόνα (του Θεού) κατά τον σχηματισμό του, αλλά μη έχοντας λάβει το καθ’ ομοίωσιν δια του Πνεύματος, κατ’ αυτόν τον τρόπο το ον αυτό θα είναι ατελές". (Αγίου Ειρηναίου "Κατά Αιρέσεων" 5: 6).

Άγιος Σεραφείμ τού Σαρώφ:

(Μάλιστα το λέει ΘΕΟΠΝΕΥΣΤΩΣ, καθώς έλαμπε από το Άκτιστο φως τού Θεού): "Αν ο Θεός δεν είχε εμφυσήσει κατόπιν [της δημιουργίας του Αδάμ] μέσα στο πρόσωπό του [τού Αδάμ] την πνοήν της ζωής, δηλαδή την Χάρη του Κυρίου και Θεού Αγίου Πνεύματος που εκπορεύεται από τον Πατέρα και αναπαύεται στον Υιό και στέλλεται στον κόσμο για το χατήρι του Υιού, τότε ο Αδάμ θα έμενε χωρίς να έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα που ανυψώνει τον άνθρωπο σε Θεοειδή αξιοπρέπεια. Όσο τέλειος και να είχε δημιουργηθεί, και [όσο] ανώτερος από όλα τα άλλα τα πλάσματα του Θεού, ως το στεφάνι της δημιουργίας στη γη, [σε αντίθετη περίπτωση που δεν λάμβανε την προαναφερθείσα Πνοή της Ζωής, ήτοι της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος] θα παρέμενε ίδιος ακριβώς με όλα τα άλλα δημιουργήματα που, αν και έχουν σώμα, ψυχή και πνεύμα, το καθένα κατά το γένος του, δεν έχουν ωστόσο μέσα τους το Άγιο Πνεύμα.".

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:

"άνθρωπος εστι το περισπούδαστον τού Θεού ζώον" (PG 48, 1029).

"... Όταν μηδέν υγιές έχη, καν δοκή ζην, τέθνηκεν... Οίον, όταν μη επιμελήται αρετής, αλλά αρπάζη και παρανομή, πόθεν δύναμαι ειπείν ότι ψυχήν έχεις; Ότι βαδίζεις; Αλλά τούτο και των αλόγων. Αλλ’ ότι εσθίεις και πίνεις; Αλλά τούτο και των θηρίων. Αλλ’ ότι ορθός έστηκας επί δύο ποσί; Τούτό μοι μάλλον δείκνυσιν, ότι θηρίον ει ανθρωπόμορφον" (Αγίου Ιωάννη τού Χρυσοστόμου PG 61, 439).

Άγιος Βασίλειος:

"Άνθρωπος εί, μόνον τών ζώων θεόπλαστον" (PG 31, 212).

«Το κινηθέν δια Πνεύματος Αγίου κίνησιν αΐδιον ζώον άγιον εγένετο" (Αγίου Βασιλείου: "Ομιλία περί του Πνεύματος του αγίου, ης η αρχή, ενθυμηθώμεν πάσα ψυχή".)

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς:

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, μάς παραθέτει τούς λόγους τόσο τού αγίου Βασιλείου, όσο και τού αγίου Κυρίλλου, ότι ο άνθρωπος είναι... "ζώον"! Και φυσικά συμφωνεί κι εκείνος μαζί τους, σε αντίθεση με τούς φανατικούς Δημιουργιστές:

"Και ο μέγας Βασίλειος· «δια Πνεύματος Αγίου κοινωνόν γενέσθαι της χάριτος του Χριστού, τέκνον φωτός χρηματίζειν, δόξης αϊδίου μετέχειν» και πάλιν, «το κινηθέν δια Πνεύματος Αγίου κίνησιν αΐδιον ζώον άγιον εγένετο" (Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά: "Περί Θεοποιού Μεθέξεως" 12).

"Και ο μέγας Βασίλειος τονίζει ότι πρέπει κανείς «να γίνη κοινωνός της χάριτος του Χριστού δια του Αγίου Πνεύματος, να καταστή τέκνον φωτός, να μετάσχη αϊδίου δόξης» και πάλιν, «το κινηθέν από άγιον Πνεύμα εις αΐδιον κίνησιν έγινεν άγιον ζώον." ( Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά: "Περί Θεοποιού Μεθέξεως" 12: Μετάφραση).

...

Ταύτα εκθέτει λεπτομερέστερον και ο θείος Κύριλλος, ανατρέπων και εκείνους οι οποίοι λέγουν ότι το θείον εμφύσημα κατέστη ψυχή του ανθρώπου. Συνοψίζων ούτος τα επιχειρήματα λέγει, «το δε εμφυσηθέν από αυτόν οπωσδήποτε νοείται ότι είναι και ίδιον αυτού, δηλαδή από την ουσίαν του. Τότε πώς είναι δυνατόν το εκ του Θεού πνεύμα να μεταβληθή εις φύσιν ψυχής; «Επομένως», συνεχίζει, «το μεν ζώον εψυχώθη κατά άρρητον δύναμιν Θεού, και με την προς αυτόν ομοίωσιν έγινεν ό,τι εκ φύσεως προωρίζετο να είναι, αγαθόν και δίκαιον και δεκτικόν πάσης αρετής. Ηγιάσθη δε αφού απεδείχθη μέτοχον του θείου πνεύματος, το οποίον και απέβαλε λόγω της αμαρτίας». ( Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά: "Περί Θεοποιού Μεθέξεως" 13).

Ταύτα διεξοδικώτερον και ο θείος Κύριλλος εκτίθεται, ανατρέπων και τους εις ψυχήν τω ανθρώπω γενέσθαι λέγοντας το θείον εμφύσημα. Ος και συμπεραίνων ήδη τους λόγους, «το δε εμφυσηθέν εξ αυτού», φησί, «πάντως που είναι νοείται και το ίδιον αυτού, ήτοι της ουσίας αυτού. Είτα πώς αν το εκ του Θεού Πνεύμα μεταβέβληται εις φύσιν ψυχής; Ουκούν το ζώον μεν εψυχώθη», φησίν, «αρρήτω δυνάμει Θεού και τη προς αυτόν ομοιώσει γέγονε καθό πέφυκεν αγαθόν και δίκαιον και αρετής απάσης είναι δεκτικόν." ( Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά: "Περί Θεοποιού Μεθέξεως" 13: Μετάφραση).

Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος:

"Ζώον έν εξ αμφοτέρων, αοράτου τε και ορατής φύσεως, δημιουργεί τον άνθρωπον" (PG 36,234)

"Ζώον ενταύθα οικονομούμενον και αλλαχού μεθιστάμενον και πέρας τού μυστηρίου τη προς Θεόν νεύσει θεούμενον· θεούμενον δε μετοχή τής θείας ελλάμψεως και ουκ εις την θείαν μεθιστάμενον ουσίαν". (Αγ. Γρηγορίου τού Θεολόγου: "Λόγος εις τα Θεοφάνεια: ια΄).

Το ανωτέρω χωρίο, μάς το ερμηνεύει στη συνέχεια ο σεβ. Ναυπάκτου Ιερόθεος, δίνοντάς μας και την έννοια τής λέξης: "ζώο", ως εξής: "Δηλαδή, ο άνθρωπος είναι ένα ζωντανό ον που πρέπει να εξελίσσεται συνεχώς από την βιολογική ζωή προς την θέωση. Πρέπει συνεχώς να μεθίσταται μέχρι να γίνη θεούμενος". (Σεβ. Ναυπάκτου Ιεροθέου Βλάχου "Το πρόσωπο στην Ορθόδοξη παράδοση" σελ. 249).

Και συνεχίζει ο σεβ. Ιερόθεος Ναυπάκτου, αναφέροντας και άλλα πατερικά αποσπάσματα με την αναφορά τού ανθρώπου ως ζώου:

"Ο ιερός Χρυσόστομος αναφωνεί "άνθρωπος εστι το περισπούδαστον τού Θεού ζώον" (PG 48, 1029). Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει: "Ζώον έν εξ αμφοτέρων, αοράτου τε και ορατής φύσεως, δημιουργεί τον άνθρωπον" (PG 36,234). Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης γράφει: "Το μέγα τούτο και τίμιον χρήμα, ο άνθρωπος" (PG 44, 132). Ο Μ. Βασίλειος γράφει: "Άνθρωπος εί, μόνον τών ζώων θεόπλαστον" (PG 31, 212)... Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: "άνθρωπος γαρ εστιν, ουχ όστις απλώς χείρας και πόδας έχει ανθρώπου, ουδ' όστις εστι λογικός μόνον, αλλ' όστις ευσέβειαν και αρετήν μετά παρρησίας ασκεί" (PG 46, 232). Δεν φθάνει να γεννηθεί κάποιος βιολογικά για να ονομασθή άνθρωπος, αλλά πρέπει να έχει μέσα του και το Άγιον Πνεύμα. Και αυτό είναι σημαντικό, γιατί όποια σχέση υπάρχει μεταξύ ψυχής και σώματος, τέτοια σχέση υπάρχει μεταξύ τής ψυχής και τού Αγίου Πνεύματος. Έτσι ζωντανός και πραγματικός άνθρωπος, είναι εκείνος που "χαριτώνεται" από τη Χάρη τού Θεού. Διαφορετικά, είναι μεν άνθρωπος, αλλά είναι νεκρός για τον Θεό, και, κυριαρχούμενος από διάφορα πάθη, μοιάζει με τα ζώα" (Σεβ. Ναυπάκτου Ιεροθέου Βλάχου "Το πρόσωπο στην Ορθόδοξη παράδοση" σελ. 76,77).

Από τα παραπάνω, είναι προφανές, ότι οι άγιοι Πατέρες, δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να αποκαλέσουν τον άνθρωπο: "ζώο". Είναι προφανές ότι ο άνθρωπος είναι "ζώο", δηλαδή "ζωντανό", αλλά ένα ζώο διαφορετικό από τα άλλα, κατά το εξής: Στο ότι έχει πλασθεί "κατ' εικόνα Θεού", και έχει τη λογική και όλες τις δυνατότητες, ενώ είναι πλασμένο από χώμα, όπως και τα ζώα, να γίνει οντολογικά πνευματικός γιος τού Θεού, μετέχοντας στην Άκτιστη Χάρη τού Θεού. Να γίνει Θεός κατά χάριν, όπως ο Χριστός ήταν Θεός κατά φύσιν!

Β: Η ανθρώπινη φύση τού Κυρίου Ιησού Χριστού ως "θηλαστικό":

Η ίδια η Αγία Γραφή διασώζει ένα χαρακτηριστικό χωρίο προς ΤΙΜΗΝ τού Κυρίου μας, και προς ντροπή εκείνων που θεωρούν τη λέξη: "θηλαστικό" βλάσφημη για την ανθρώπινη φύση τού Κυρίου μας. Προς τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και προς την Παναγία μητέρα του, απευθύνθηκε λοιπόν η εξής δοξαστική φράση:

"Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας" (Λουκάς 12: 27).

Μήπως οι θιγόμενοι από τη λέξη: "θηλαστικό", πιστεύουν ότι ο Κύριος δεν θήλασε από την Παναγία;

Γ: Διάκριση "ζώου" και "κτήνους" στην Αγία Γραφή:

Ενώ οι λέξεις: "ζώο", ή "θηλαστικό", δεν είναι βλάσφημες, ή υποτιμητικές για τον άνθρωπο στην Αγία Γραφή και στους αγίους Πατέρες, αντιθέτως, η λέξη: "κτήνος", είναι πράγματι υποτιμητικό να αναφερθεί στον άνθρωπο, και θα ήταν βεβαίως βλάσφημη, αν αναφερόταν στον Κύριό μας τον Ιησού Χριστό. Γιατί η λέξη "κτήνος", όπως θα δούμε στα αγιογραφικά χωρία στη συνέχεια, όχι μόνο αντιδιαστέλλεται προς τη λέξη: "άνθρωπος", αλλά σημαίνει μάλιστα το ΑΛΟΓΟ ζώο, αυτό που δεν είναι πλασμένο κατ' εικόνα Θεού, όπως πλάσθηκε ΜΟΝΟ το ζώο άνθρωπος:

Γένεσις 6: 7: "και είπεν ο Θεός· απαλείψω τον άνθρωπον, ον εποίησα από προσώπου της γης, από ανθρώπου έως κτήνους".

Στην Αγία Γραφή θα βρούμε αμέτρητα χωρία σαν αυτό, να κάνουν αυτή την αντιδιαστολή ανθρώπου και κτήνους.

Παράλληλα όμως, θα βρούμε μια σειρά από χωρία, που παρομοιάζουν κάποιους ανθρώπους με τα "κτήνη", αλλά πάντοτε το κάνουν αυτό ΥΠΟΤΗΜΗΤΙΚΑ, για κάποιους ανθρώπους που αντί να προοδεύσουν προς το καθ' ομοίωσιν τού Δημιουργού μας, που είναι και ο σκοπός Του, εξομοιώνονται με τα ΑΛΟΓΑ κτήνη, που κινούνται από τα ένστικτα και από άγνοια και ανοησία:

Ψαλμός 72:22: "καγώ εξουδενωμένος και ουκ έγνων, κτηνώδης εγενόμην παρά σοι".

Ψαλμός 48: 13: "και άνθρωπος εν τιμή ων ου συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς".

Ψαλμός 48: 21: "και άνθρωπος εν τιμή ων ου συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς".

Β΄ Πέτρου 2: 12: "ούτοι δε, ως άλογα ζώα φυσικά γεγεννημένα εις άλωσιν και φθοράν, εν οίς αγνοούσι βλασφημούντες, εν τη φθορά αυτών καταφθαρήσονται".

Παρατηρούμε μάλιστα, ειδικά στο τελευταίο χωρίο, έναν χαρακτηρισμό αντίστοιχο με τη λέξη: "κτήνος". Τον χαρακτηρισμό: "άλογα ζώα", που σημαίνει το ίδιο ακριβώς. Εδώ, ο Πέτρος ΔΕΝ λέει σκέτο: "ζώα", αλλά "άλογα ζώα". Γιατί, όπως είδαμε, το να πει η Αγία Γραφή τον άνθρωπο: "ζώο", δεν είναι κάτι κακό. Ζώα, (δηλαδή "ζωντανά") είμαστε όλοι. Το κακό και το προσβλητικό, είναι όταν το "ζώο" άνθρωπος, είναι "άλογο", δηλαδή "κτήνος". Γιατί το "κτήνος", δεν μετέχει στο κατ' εικόνα τού Θεού. Είναι μία κατώτερη μορφή ζωής που δεν ομοιάζει στον Θεό και στην Εικόνα Του τον άνθρωπο Χριστό Ιησού. Γι' αυτό και είναι προσβλητικό να πεις κάποιον "κτήνος", ή ότι μοιάζει με κτήνος.

Βεβαίως ένας αγνωστικιστής που βλέπει την κτίση αποκομμένη από τον Δημιουργό, παρατηρώντας τον θάνατο ενός κτήνους και ενός ανθρώπου, δεν βλέπει διαφορά, και "εν τη καρδία του", δηλαδή με τη δική του εσφαλμένη κρίση, θεωρεί τούς ανθρώπους όμοιους με τα κτήνη, και όχι με τον Θεό, καθώς δεν πιστεύει στην αιώνια ζωή πέραν τού τάφου. Πρόκειται για μια εσφαλμένη νοοτροπία, που μάς την περιγράφει ο Εκκλησιαστής, σε ρόλο αγνωστικιστή:

Εκκλησιαστής 3/γ: 18-21: "είπα εγώ εν καρδία μου περί λαλιάς υιών του ανθρώπου, ότι διακρινεί αυτούς ο Θεός, και του δείξαι ότι αυτοί κτήνη εισί. και γε αυτοίς συνάντημα υιών του ανθρώπου και συνάντημα του κτήνους, συνάντημα εν αυτοίς· ως ο θάνατος τούτου, ούτως και ο θάνατος τούτου, και πνεύμα εν τοις πάσι· και τι επερίσσευσεν ο άνθρωπος παρά το κτήνος; ουδέν, ότι πάντα ματαιότης. Τα πάντα εις τόπον ένα· τα πάντα εγένετο από του χοός, και τα πάντα επιστρέψει εις τον χουν. Και τις οίδε το πνεύμα υιών του ανθρώπου, ει αναβαίνει αυτό άνω, και το πνεύμα του κτήνους, ει καταβαίνει αυτό κάτω εις την γην;"

Σύμφωνα με τούς αγίους Πατέρες λοιπόν, μεταξύ τών ζώων ο Θεός, έπλασε ένα ακόμα ζώο, τον άνθρωπο. Μόνο που αυτός ΔΕΝ ήταν "κτήνος" όπως τα άλλα ζώα, γιατί είχε λογική, και κυρίως είχε το κατ' εικόνα τού Θεού, ήταν δηλαδή πλασμένος ως εικόνα τού ανθρώπου Χριστού, με στόχο να ομοιωθεί ελεύθερα με Αυτόν.

Ζώο και θηλαστικό είναι λοιπόν ο άνθρωπος. Όχι όμως κτήνος! "Αν όμως το Πνεύμα λείπει από την ψυχή, τότε εκείνος που είναι έτσι, είναι πραγματικά με φύση ζώου, και, έχοντας μείνει σαρκικός, θα είναι ένα ατελές ον, κατέχοντας μεν πράγματι το κατ’ εικόνα (του Θεού) κατά τον σχηματισμό του, αλλά μη έχοντας λάβει το καθ’ ομοίωσιν δια του Πνεύματος, κατ’ αυτόν τον τρόπο το ον αυτό θα είναι ατελές". (Αγίου Ειρηναίου "Κατά Αιρέσεων" 5: 6).