Οι τέσσερις κουλτούρες της εποχής του Αδάμ

Χασούνα  (6.000 - 5.500 π.Χ.) Σαμάρρα  (6.000 - 5.500 π.Χ.) Χαλάφ  (5.500 - 4.500 π.Χ.) Ουμπαϊντ  (5.500 - 3.350 π.Χ.) Βιβλιογραφία

Αντίθετα απ' ό,τι πιστεύουν οι Δημιουργιστές, στην εποχή του Αδάμ (5.500 π.Χ.), υπήρχαν ήδη ανεπτυγμένες κοινότητες και πολιτισμοί. Μάλιστα στη συγκεκριμένη περιοχή του Αδάμ, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, την εποχή εκείνη άνθισαν 4 κουλτούρες, τις οποίες θα παρουσιάσουμε περιληπτικά στο άρθρο αυτό. Δείτε τις αρχαιολογικές αποδείξεις ότι στον καιρό του Αδάμ υπήρχαν στην περιοχή του ήδη ανεπτυγμένοι πολιτισμοί:

.

Από τις τέσσερις κουλτούρες που θα παρουσιάσουμε, όπως δείχνουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές, οι δύο πρώτες ήταν προ-Αδαμιαίες, και τερματίζονται ακριβώς στην εποχή του Αδάμ. Οι δύο επόμενες, χαρακτηριστικά ξεκινούν από την εποχή του Αδάμ, και τερματίζονται η μία χίλια χρόνια αργότερα, και η τελευταία (αλ' Ουμπαίντ), στην εποχή του Κατακλυσμού του Νώε, που αποδεδειγμένα ήταν και η αιτία της κατάρρευσης του εν λόγω πολιτισμού.

Αναρωτιόμαστε, για ποιον λόγο η εποχή του Αδάμ (5.500 π.Χ.) υπήρξε άραγε κομβικό πολιτισμικό σημείο; Μήπως η αλλαγή τεχνοτροπιών, οφείλεται σε νέους λαούς με ισχυρά πολιτισμικά στοιχεία, που προέκυψαν την περίοδο αυτή στην περιοχή; Μήπως άραγε σχετίζεται με την δημιουργία των δύο λαών του Κάιν και του Αδάμ που αναφέρουν τα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης;

Δύσκολο να πούμε κάτι ακόμα με βεβαιότητα για τη σχέση των εν λόγω τεχνοτροπιών με τα γνωστά πρόσωπα και λαούς της Γενέσεως. Αλλά είμαστε βέβαιοι ότι σε μερικά χρόνια, καθώς το πρόγραμμα εξιχνίασης της ιστορίας της ανθρωπότητας με εξέταση DNA προχωρήσει, και όταν θα συμπληρωθεί από εξετάσεις DNA που θα εξαχθεί από σκελετούς της εποχής εκείνης, θα είμαστε πλέον σε θέση να εντοπίσουμε όχι μόνο τους εν λόγω λαούς, αλλά και το στίγμα, ακόμα και την καταγωγή του ιδίου του Αδάμ, που υπήρξε προπάτορας τόσων λαών! Γιατί τα πάντα είναι γραμμένα στο γενετικό μας κώδικα, και τα ίχνη του καθενός μας είναι οι μεταλλάξεις...

Προς το παρόν, ας δούμε περιληπτικά μερικά από τα στοιχεία που είναι δυνατόν να γνωρίζουμε σήμερα για τις τέσσερις αυτές κουλτούρες της εποχής του Αδάμ.

Α. Η κουλτούρα Χασούνα.  (6.000 - 5.500 π.Χ.)

α. Γενικά για την κουλτούρα αυτή

Η κουλτούρα αυτή, πήρε το όνομά της από τα ευρήματα στο Τελ Χασούνα, που θα δούμε πιο κάτω. Τελ ονομάζονται τα υψώματα εκείνα της περιοχής της Μέσης Ανατολής, που σκάβοντάς τα, βρίσκουμε ότι αποτελούσαν αρχαίες εγκαταλειμμένες πόλεις, που από τα πολλά στρώματα ερειπίων τους, σήμερα μοιάζουν με λόφους.

Επίκεντρο:  Βόρεια Μεσοποταμία.

Γεωργία:  Τα δημητριακά της περιόδου ήταν μονόκοκκο και δίκοκκο σιτάρι και δίστοιχο κριθάρι.  Εκεί βασιζόταν η ζωή τους.

Τα Ζώα της περιόδου εκείνης ήταν εξημερωμένα αιγοπρόβατα, βοοειδή και χοίροι.

Τα σπίτια τους ήταν αρχικά απλές κατασκευές από λιαστούς πλίνθους και αργότερα πιο ευρύχωρα και σύνθετα, με χώρους διαμονής και εργασίας, αποθήκες και εσωτερικές αυλές.

Όσον αφορά τα κεραμικά τους, εκεί βρέθηκαν τα πρώτα ζωγραφισμένα κεραμικά, το πρώτο καμίνι κεραμικών με δύο θαλάμους και η χύτευση χαλκού και μολύβδου.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι έκαναν εισαγωγές καρνεαλίτη και χάνδρες τυρκουάζ από άλλες περιοχές. Και έχουμε εκεί για πρώτη φορά χρήση σφραγίδων για τη σημείωση τής προσωπικής ιδιοκτησίας.

β. Το Τελλ Χασούνα. 

Περιοχή: Ασσυρία, δυτική όχθη τού Τίγρη.  Χωριό στη συμβολή δύο ποταμών.

Ιδρύθηκε: ύστερα από τον πρώτο σημαντικό οικισμό τής Γιάρμο στην περιοχή εκείνη. Η αρχαιότερη εγκατάσταση εδώ, έχει πολλές ομοιότητες με τις αρχαιότερες εγκαταστάσεις τής Νινευή και τής Ματαρρά.

Κεραμικά: Από τους πρώτους που άσκησαν την κεραμική τέχνη.  Όμορφα, ζωγραφισμένα ή εγχάρακτα αγγεία.  Στα ζωγραφιστά, συνήθιζαν απλά ευθύγραμμα μοτίβα σε μαύρο χρώμα.  (Κεραμικά Χασούνα)

Στους τελευταίους οικισμούς στην κορυφή τού Τελλ, έφτιαχναν εκτός απο κεραμικά τής Χασούνα, μαζί και κεραμικά τεχνοτροπίας Σαμάρρα.

Σπίτια: Ήταν από μάζα πηλού, στρογγυλά ή ορθογώνια, και εφοδιασμένα με φούρνους και με επιχρισμένους με πηλό λάκκους για αποθήκευση.  (Η πιο αρχαία μορφή αποθηκεύσεως, ήταν μεγάλα πρόχειρα ψημένα πιθάρια, βυθισμένα στο δάπεδο).

Οι κάτοικοι ήταν γεωργοί, ποιμένες και κυνηγοί.  Το σιτάρι τους ήταν καλύτερο, ίσως λόγω επιλογής.

Στρωματογραφία: Οι τελευταίοι συνοικισμοί προς την κορυφή, είχαν σπίτια με πολλά δωμάτια, εφοδιασμένα με ξύλινες πόρτες που γύριζαν πάνω σε άξονες. Βρέθηκαν και γυναικεία ειδώλια.

Βιβλιογραφία: Ιστορία τής ανθρωπότητος τής Ουνέσκο, τόμος 1, σελ. 202.

γ. Περιοχές τής Χασούνα

Λόγω της ανάμειξης των πολιτισμών, σπανίως έχουμε περιοχές με αμιγή πολιτισμικά στοιχεία, αλλά συνήθως η μία τεχνοτροπία συνυπάρχει και με άλλη ή με άλλες. Οι περοχές της κουλτούρας Χασούνα είναι οι ακόλουθες, στις οποίες συχνά συνυπάρχουν και κουλτούρες διαφορετικές:

1.  Μόνο Χασούνα:  Ουμ Νταμπαγίγια, Ματαρρά, Τελ Σότο.

2.  Μόνο Χασούνα και Σαμάρα:  Χασούνα. 

3.  Και οι τέσσερεις κουλτούρες:  Γιαρίμπ Τεπέ.

4.  Χασούνα Σαμάρα και Ουμπαϊντ:  Νενεβί.

5.  Ουμπαϊντ με Χασούνα:  Τελούλετ Θαλαθάτ. 

Β.  Η κουλτούρα Σαμάρρα.  (6.000 - 5.500 π.Χ.)

α.  Γενικά για την κουλτούρα αυτή

Εμφανίστηκε στην περιοχή τού Μέσου Τίγρη.

Γεωργία:  Για πρώτη φορά εφαρμόσθηκαν στις (μακρυνές από βροχοπτώσεις) περιοχές αυτές, απλές τεχνικές άρδευσης.  Η αρχαιότερη μαρτυρία αρδευτικών έργων σε τόσο μακρυνά μέρη, βρέθηκε στην Τσόγκα Μάμι.  Πρόκειται για τα λείψανα ενός εγκατελειμένου συστήματος καναλιών, και τα ευρήματα καλλιεργειών υβριδίων, όπως εξάστοιχου κριθαριού, λευκού σιταριού και χονδρόκοκκου λιναριού.

Κεραμικά:  Επιχρισμένα με λεπτό στρώμα.  Ζωγραφισμένα, με δυναμικό ύφος, με απεικονίσεις χορευτριών με κυματιστά μαλλιά, αιγών ελαφιών, σκορπιών και πολλών άλλων ζώων. Τα έφτιαχναν στο Τελλ Χασούνα, μαζί με τα κεραμικά Χασούνα.

Αντικείμενα:  Λεπτοδουλεμένα γυναικεία ειδώλια, με χρωματισμένο πρόσωπο, σημάδια τατουάζ και εντυπωσιακές κομμώσεις.

Το όνομα το πήρε από ένα νεκροταφείο ακριβώς πάνω στις προσχώσεις τού Τίγρη, λίγο νοτιότερα από τη Χασούνα, όπου μερικά ωραία δείγματά της, είχαν τοποθετηθεί σε ταφές, σε συνεσταλμένη στάση. 

Βιβλιογραφία: Ιστορία τής ανθρωπότητος τής Ουνέσκο, τόμος 1, σελ. 202.

β.  Περιοχές τής Σαμάρρα:

1.  Μόνο Σαμάρρα:  Σαμάρρα, Τελ Σεμσάρα.

2.  Μόνο Σαμάρρα και Χασούνα:  Χασούνα.

3.  Μόνο Σαμάρρα και Χαλάφ:  Τελ Σαουγουάν.

4. Σαμάρα Χασουνα και Ουμπαϊντ:  Νενεβί.

5. Και οι τέσσερεις κουλτούρες:  Γιαρίμπ Τεπέ.

γ.  Μερικές πληροφορίες για τον οικισμό Τελλ Σαουγουάν της Σαμάρρα:

Το Τελλ Σαουγουάν βρίσκεται σε μία απόκρημνη αριστερή όχθη τού Τίγρη.  Υπήρχαν τρία στρώματα κατοίκησης ανάμεσα στην 6η και στην 5η χιλιετία π.Χ.  Τα παλαιότερα σπίτια τού πρώτου στρώματος προστατεύονταν από μία ορθογώνια τάφρο, η οποία διανοίχτηκε μετά την επέκταση τού οικισμού. 

Γ.  Η κουλτούρα Χαλάφ.  (5.500 - 4.500 π.Χ.)

α.  Γενικά για την κουλτούρα Χαλάφ

Εμφανίστηκε στη Βόρεια Μεσοποταμία.  Καταγωγή πιθανόν από Ασσυρία.

Έκταση: Από τους πρόποδες τού Ιρανικού οροπεδίου Ανατολικά τού Τίγρη, ως τη μεσογειακή ακτή τής Νότιας Τουρκίας και Συρίας.

Επιρροές: Ανεξάρτητη από τις προηγούμενες κουλτούρες. Είναι εντελώς Νεολιθικός πολιτισμός.

Αγγεία: Ψημένα σε καμίνια που μπορούσαν να αναπτύξουν θερμοκρασία 1200 βαθμών Φαρενάιτ.  Αγγεία χειροποίητα, εξαιρετικά λεπτά, συνήθως κρεμ χρώματος με επιχρισμένη επιφάνεια.  Σχήματα κομψά και με πολύ υψηλή αισθητική αξία.  Τα πιο ωραία κομμάτια ζωγραφισμένα με πλούσια πολυχρωμική εντύπωση, με κόκκινο, μαύρο και άσπρο χρώμα πανω στο κιτρινωπό, κάτω από μία γυαλισμένη επιφάνεια.

Πολλά από τα μοτίβα ήταν γεωμετρικά, και όχι σπάνια συνέκλιναν σε μία κεντρική ροζέτα ή ένα σταυρό τής Μάλτας.

Όπως στα αγγεία τής Σαμάρρας, κι εδώ ελάφια, άλογα και κεφάλια ταύρων, όλα υπερβολικά σχηματοποιημένα, ήταν επιδέξια προσαρμοσμένα στο διακοσμητικό σχέδιο.

Αρχιτεκτονική:  Όμοια με της Χασούνα, εκτός από χαρακτηριστικές στρογγυλές θολωτές οικίες από λιαστό πηλό, διαμέτρου ως δέκα μέτρων, πιθανόν για τελετουργική χρήση.  Στην Απαχίγια υπήρχαν χαλικόστρωτοι δρόμοι.

Ταφικά έθιμα:  Πολλοί νεκροί θάβονται πλέον σε βαθιά στενά ορύγματα και υπάρχουν στοιχεία πολύπλοκων τελετουργιών αποτέφρωσης, μεταξύ τών οποίων η καταστροφή τών κτερισμάτων, και η ταφή τής στάχτης σε αγγείο κάτω από το δάπεδο τής οικίας.

Οικονομία: Μικτός αγροδίαιτος βίος.

Γεωργία: Καλλιεργημένες ποικιλίες τού δίκοκκου σιταριού και κριθαριού.

Κτηνοτροφία: Γιδοπρόβατα, χοίροι, βόδια.

Αντικείμενα: Επιδέξιοι λιθοξόοι, με χρήση τού οψιανού για αγγεία και χάνδρες.  Μικρές χάνδρες από χαλκό, (χωρίς κατ’ ανάγκην γνώση τής μεταλλουργίας).  Λειασμένοι πέτρινοι πελέκεις και σκεπάρνια, μαχαίρια και δρεπάνια από οψιανό, χονδροειδείς αξίνες από πυριτόλιθο.

Είχαν κλωστική και υφαντική.

Συνυπήρξε: εν μέρει με την Σαμάρρα.

Ονομασία: Από το Τελλ Χαλάφ,  Δυτικά από τους συνοικισμούς τής Χασούνα.

Βιβλιογραφία: Ιστορία τής ανθρωπότητος τής Ουνέσκο, τόμος 1, σελ. 202, 203.

β.  Περιοχές Χαλάφ:

1.  Μόνο Χαλάφ:  Σακτζαγκιοζού, Τελ Τουρλού, Γιουνούς, Τελ Χαλάφ, Τελ Ακάμπ, Γκιρικιχατζιγιά, Τιλκί Τεπέ, Μπαναχίλκ, Μπακούμ.

2.  Μόνο Χαλάφ και Σαμάρρα:  Τελ Σαουγουάν.

3. Μόνο Χαλάφ και Ουμπαϊντ:  Αμπατσίγια, Τεπέ Γκάουρα, Τελ Μπρακ, Τσαγκάρ Μπαζάρ.

4. Και οι τέσσερεις κουλτούρες:  Γιαρίμπ Τεπέ.

5.  Χαλάφ Σαμάρα και Ουμπαϊντ:  Τσόγκα Μαμί.

6.  Άλλες περιοχές: Χαρκεμίς, Αρπαχίγια.

Δ.  Η κουλτούρα Ουμπαϊντ.  (5.500 - 3.350 π.Χ.)

α.  Γενικά για την κουλτούρα Ουμπαϊντ

Εμφανίστηκε:  Νότια Μεσοποταμία, πιθανότατα στην Εριντού, που το 5.500 π.Χ. ήταν ένας απλός συνοικισμός.

Επιρροές:  Πρόφτασε και υποσκέλισε τη Χαλάφια κουλτούρα.

Γεωργία:  Για πρώτη φορά εμφανίζονται εγκαταστάσεις στις άνυδρες πεδιάδες τής Νότιας Μεσοποταμίας, εξαρτημένες από αρδευόμενες καλλιέργειες.  Η καταστροφική εαρινή άνοδος τής στάθμης τού Ευφράτη παροχετεύθηκε, με αποτέλεσμα την τεράστια βελτίωση τής σοδειάς και τη συντήρηση μεγαλυτέρου πληθυσμού.

Ιστιοπλοϊα:  Πρόπλασμα που βρέθηκε σε τάφο τών τελευταίων Ουμπαϊντινών χρόνων στην Εριντού, αντιπροσωπεύει το αρχαιότερο γνωστό ιστιοφόρο.  Οι άνθρωποι αυτοί, ίσως ήταν οι πρώτοι κανονικοί ποταμοπόροι.  (Ιστορία τής Ανθρωπότητος τής Ουνέσκο, τόμος 1, σελ. 293).

Ταφικά έθιμα:  Σε αντίθεση με τις τρεις προηγούμενες εποχές, οι Ουμπαϊντινοί, έθαβαν τους νεκρούς τους τεντωμένους, και όχι σε συνεσταλμένη στάση.

Αποκορύφωμα κουλτούρας:  4.000 π.Χ. (Ουνέσκο, τόμος 1, σελ. 305).

Τέλη περιόδου Ουμπαϊντ:  Οι οικισμοί γίνονται μεγαλύτεροι πλουσιότεροι και πυκνότεροι, η κοινωνία πιο συγκεντρωτική και ιεραρχημένη, οι τεχνίτες τής πέτρας, οι αγγειοπλάστες και οι μεταλλουργοί παρήγαγαν πιο σύνθετα τεχνουργήματα, ενώ τα εμπορικά κέντρα διευρύνθηκαν.

β.  Περιοχές Ουμπαϊντ:

1. Μόνο Ουμπαϊντ: Ουρ, Εριντού, Τελλ αλ Ουμπαϊντ, Τελλ α Κουέιλι, Νιπούρ, Τελλ Μισμάρ, Χατζί Μουχάμαντ, Ρας ελ Αμί, Τελλ Αμπάντα, Τελ Μπαντχούρ, Καλίντζ Αγά.

2. Μόνο Ουμπαϊντ και Χαλάφ:  Αμπατσίγια, Τεπέ Γκάουρα, Τελ Μπρακ, Τσαγκάρ Μπαζάρ.

3. Και οι τέσσερεις κουλτούρες:  Γιαρίμπ Τεπέ.

5. Ουμπαϊντ Χαλάφ και Σαμάρα:  Τσόγκα Μαμί.

6.  Ουμπαϊντ με Χασούνα:  Τελούλετ Θαλαθάτ.

γ.  Πληροφορίες για οικισμούς Ουμπαϊντ:

Τελλ Αμπάντα:  Βρέθηκαν μικρά πήλινα μέτρα μέσα σε αγγεία, που υποδηλώνουν ότι υπήρχε ήδη ένα πρωτόγονο σύστημα μέτρησης, από το οποίο προέκυψε πιθανώς η γραφή.

Τελλ Μπαντχούρ:  Σε οικία κατεστραμένη από πυρκαγιά, (βρέθηκαν απανθρακωμένα ξύλα και καλάμια τής σκεπής), ανακαλύφθηκαν σκεύη από το 4.500 π.Χ. περίπου, ζωγραφισμένα αγγεία, μυλόπετρες, σκαλιστήρια, και πάνω από 3.800 βλήματα σφεντόνας ήταν σκορπισμένα στο δάπεδο.

Κάτω από το πάτωμα ενός πλευρικού δωματίου, είχε ταφεί σε πιθάρι το σώμα ενός νηπίου.  Η ταφή στον οικιακό χώρο, ήταν κοινή πρακτική τής εποχής.

Το κύριο μέρος τού σπιτιού, ήταν ένας κεντρικός σταυροειδής χώρος, με έναν προθάλαμο, κλιμακοστάσιο, και δωμάτια σε κάθε πλευρά.

Για περισσότερες πληροφορίες περί της κουλτούρας Ουμπαϊντ, δείτε το άρθρο μας για την Εριντού.

Ε.  Γενική Βιβλιογραφία:

Άτλας Παγκόσμιας Ιστορίας τής Καθημερινής, τεύχος 6, σελ. 12,13.

Ιστορία τής Ανθρωπότητος, Ουνέσκο, σελ.  204,205.