Η ανθρώπινη Εξέλιξη σε εξέλιξη ως σήμερα

Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η Εξέλιξη του ανθρώπου δεν σταμάτησε ούτε στην εποχή μας, παρά τις σχετικές θεωρίες.

Τα σύγχρονα μέσα της επιστήμης, έχει κάνει πλέον την ανθρώπινη εξέλιξη ορατή, μέσω των συγκρίσεων γονιδίων μεταξύ πληθυσμών, και την όλο και καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών της, και της γονιδιακής αποθήκης των ειδών. Για τον λόγο αυτό, θεωρίες που υπέθεταν ότι η ανθρώπινη εξέλιξη σταμάτησε, εμφανίζονται πλέον εσφαλμένες, κάτω από το φως των νεότερων δεδομένων.

.

Το θέμα της συνεχιζόμενης ανθρώπινης Εξέλιξης, αλλά και της ιστορίας της κατανόησης αυτού του όρου, βρίσκεται σε ένα εξαιρετικό άρθρο της Βιολόγου Ελένης Φατσέα, δημοσιευμένο στο παλαιότερο εκλαϊκευμένο επιστημονικό περιοδικό της χώρας μας, το "Περισκόπιο της Επιστήμης", με ημερομηνία Ιούνιος 2007, τεύχος 316, στις σελίδες 58-67. Πρόκειται για το άρθρο που ακολουθεί:

Η ανθρώπινη Εξέλιξη... σε εξέλιξη

 Της Βιολόγου ΕΛΕΝΗΣ ΦΑΤΣΕΑ

(ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Νο 316. Ιούνιος 2007 σελ. 58 - 67).

Η διαδικασία της ανθρώπινης εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής που ανακάλυψε πριν από 150 χρόνια ο Δαρβίνος λειτουργεί αθόρυβα ακόμη και σήμερα στους ανθρώπους. Αυτό είναι το συμπέρασμα των επιστημόνων οι οποίοι υποστηρίζουν πως δεν εξελισσόμαστε μόνο πολιτισμικά και τεχνολογικά αλλά και βιολογικά. Και ενώ η πολιτισμική και τεχνολογική ανάπτυξη λαμβάνει τη μορφή της δραστικής αλλαγής του περιβάλλοντος ώστε να ικανοποιεί τις επιθυμίες μας, η βιολογική εξέλιξη αποτελεί την προσαρμογή του ανθρώπινου οργανισμού στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Υπάρχει σήμερα εξέλιξη στους ανθρώπους; Σημειώνονται αλλαγές στο σώμα και στον εγκέφαλο μας σε σχέση με το παρελθόν; Μήπως οι μελλοντικές γενιές θα αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο του 21ου αιώνα Όπως αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα τον άνθρωπο του Νεάντερταλ; Τα ερωτήματα γύρω από την εξέλιξη είναι πολλά και επικεντρώνονται κυρίως στο αν το γενετικό οικοδόμημα του ανθρώπου αλλάζει. Το πρόβλημα είναι ότι αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο να μετρήσουμε την εξέλιξη για σύντομα χρονικά διαστήματα. Επίσης, εξαρτάται από το αν θεωρούμε εξέλιξη την οποία γενετική αλλαγή λαμβάνει χώρα (μικροεξέλιξη), η μόνο τη δημιουργία νέων ειδών (μακροεξέλιξη). Το σίγουρο είναι, και σε αυτό συμφωνούν όλοι, πως δεν οδηγούμαστε σύντομα στη δημιουργία ενός νέου ανθρώπινου είδους. Την τελευταία φορά που συνέβη κάτι ανάλογο ήταν πριν από 100. 000 και πλέον χρόνια, όταν οι προγονοί μας υπέστησαν μια μείζονα γενετική αναδιάταξη, οπότε εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο σύγχρονος ανατομικά άνθρωπος, Homo sapiens.

Έχοντας ως διαχωριστική γραμμή αυτό το γεγονός, οι επιστήμονες πίστευαν μέχρι πρότινος πως το πιο σημαντικό κομμάτι της διαλογικής μας εξέλιξης σταμάτησε κάπου εκεί, μεταξύ 50.000 και 100.000 ετών, πριν ακόμη αρχίσει η απόκλιση των ανθρώπινων φυλών. Ωστόσο, η ανακάλυψη γονιδίων που αναδύθηκαν πολύ πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία και διαδόθηκαν γρήγορα στον παγκόσμιο πληθυσμό, δείχνει πως η εξέλιξη του είδους μας δεν σταμάτησε στο μακρινό παρελθόν, αλλά συνεχίστηκε και μετά από αυτό, φθάνοντας μέχρι τις μέρες μας. Στην πραγματικότητα όλα δείχνουν πως συμβαίνει συνεχώς, ακόμη και αυτή τη στιγμή.

Ορισμένα από τα φλέγοντα ερωτήματα που θέτει η ανακάλυψη ότι η ανθρώπινη εξέλιξη συνεχίζεται δεν είναι καθόλου εύπεπτα. Τι θα συμβεί για παράδειγμα αν αποδειχθεί ότι οι εθνικές και φυλετικές ομάδες δεν είναι βιολογικά ισοδύναμες; Είναι ακόμη η φυσική επιλογή κινητήριος δύναμη εξέλιξης στους ανθρώπους, δεδομένου ότι η επιβίωση του είδους μας συχνά βασίζεται στην τεχνολογία και όχι στα γονίδια; Και μέχρι ποίου σημείου θα μπορούσε ένα γονιδίωμα που αλλάζει να οδηγήσει σε αλλαγές, π. χ. της νοημοσύνης μας; Η σύγχρονη ανθρώπινη εξέλιξη φαίνεται να είναι ένα ναρκοπέδιο, που όμως δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Ωστόσο, στις απαρχές του ο όρος Εξέλιξη δεν ήταν καθόλου «επικίνδυνος» και χρησιμοποιείτο κυρίως για να προσδιορίσει τη διαδικασία της ανάπτυξης -το «ξεδίπλωμα» μιας σειράς ειδικών γεγονότων που οδηγούσαν σε ένα τελικό προϊόν. Για παράδειγμα, ένα βαλανίδι θα αναπτυχθεί σε ένα δένδρο βαλανιδιάς, ένα έμβρυο σε μωρό. Σήμερα. η ανάπτυξη ενός μεμονωμένου οργανισμού, από τον γονιμοποιημένο ζυγώτη μέχρι τον θάνατό του, είναι γνωστή ως Οντογένεση (ontogeny) και όχι ως Εξέλιξη.

Καθώς η οπτική γωνία του κόσμου άλλαζε στη διάρκεια του 18ου αιώνα -από έναν στατικό κόσμο, δημιούργημα ενός Θεού, σε έναν κόσμο ο οποίος είχε σχηματισθεί σταδιακά χάρη σε γεωλογικές αλλαγές σε μια μακρά χρονική περίοδο- ήταν επόμενο ο όρος Εξέλιξη να επεκταθεί στην εξέλιξη του κόσμου. Σύντομα ακολούθησε η σύνδεση του όρου και με την επιστήμη της βιολογίας, καθώς κέρδιζε συνεχώς έδαφος η ιδέα ότι τα είδη μπορεί να μη ήταν αμετάβλητα, μέσω διαφόρων θεωριών, με πιο γνωστές τις θεωρίες του Λαμάρκ και φυσικά του Δαρβίνου.

Οι μακροχρόνιες παρατηρήσεις του Δαρβίνου για το φυσικό περιβάλλον τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η εξέλιξη προωθείται μέσω μιας διεργασίας φυσικής επιλογής μεταξύ των οργανισμών, στον αγώνα για τροφή και νερό. Ο Δαρβίνος πρότεινε ότι τα χαρακτηριστικά που καθιστούσαν τα άτομα ενός είδους ικανά να ανταγωνίζονται με επιτυχία άλλα άτομα του ίδιου είδους, περνούσαν συχνά στους απογόνους τους, έτσι ώστε τελικά να αναπτυχθεί ένα νέο είδος. Το 1859 δημοσίευσε τις θεωρίες του στην «Καταγωγή των Ειδών», στην οποία στήριξε με αποδείξεις την εξέλιξη.

Από τότε η Εξέλιξη συνδέθηκε άρρηκτα με τη βιολογία και με το «ξεδίπλωμα των ειδών στον χρόνο. Ωστόσο, κοιτάζοντας την εξέλιξη με σύγχρονο βλέμμα, αναγνωρίζουμε πως είναι πολύ πιο περίπλοκη από το απλό «ξεδίπλωμα» ενός είδους. Απέκτησε σαφέστερο νόημα και ακριβή περιγραφή, που ορίζεται ως η αλλαγή η οποία σημειώνεται με την πάροδο του χρόνου στη γενετική δεξαμενή (gene pool) ενός είδους ή ενός εσωτερικά αναπαραγόμενου πληθυσμού μιας γεωγραφικής περιοχής. Ως γενετική δεξαμενή θεωρείται το σύνολο των γονιδίων των ατόμων που απαρτίζουν τον πληθυσμό ή το είδος, τα οποία ζουν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Τα γονίδια αποτελούν τμήματα του DNA και ο ρόλος τους είναι να δίνουν οδηγίες για την κατασκευή των πολύτιμων πρωτεϊνών, που είναι δομικά υλικά των κυττάρων μας και ως ένζυμα ελέγχουν τη διεξαγωγή των χημικών αντιδράσεων. Ορισμένα γονίδια εμφανίζονται και σε διαφορετική εκδοχή, τα αλληλόμορφα. To DNA αλλάζει αναπόφευκτα με τον χρόνο, είτε μέσα από τυχαίες γενετικές αλλαγές (γενετική εκτροπή), είτε υπό την πίεση της φυσικής ή σεξουαλικής επιλογής, κατά την οποία ορισμένα "πλεονεκτικά" αλληλόμορφα γονίδια προσφέρουν στα άτομα που τα διαθέτουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσουν, να αποκτήσουν παιδιά και να διαιωνίσουν και επεκτείνουν τα γονίδια στον γενικότερο πληθυσμό. Οι δύο αυτοί πρωταρχικοί τρόποι αλλαγών στο γενετικό οικοδόμημα των πληθυσμών εφαρμόζονται στους ανθρώπους όσο και στα άλλα είδη και αποτελούν τον βασικό μηχανισμό της βιολογικής εξέλιξης.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς θα μπορούσε να συμβαίνει αυτό, ίσως είναι πιο εύκολο να φανταστούμε στη θέση της «γενετικής δεξαμενής» ένα «γενετικό σκάφος». Ας θεωρήσουμε ότι το σκάφος περιφέρεται στη θάλασσα των ανθρώπινων γονιδίων χωρίς τιμόνι και πανί, αφημένο στην τύχη του. Αυτή είναι η περίπτωση της «γενετικής εκτροπής» κατά την οποία το είδος αλλάζει τυχαία, χωρίς κάποια κινητήρια δύναμη από το περιβάλλον του. Τα τυχαία αυτά γεγονότα οδηγούν στην αύξηση ή μείωση του αριθμού ενός συγκεκριμένου γονιδίου σε έναν πληθυσμό, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει στην καθιέρωση ή εξαφάνιση του.

Ας φανταστούμε τώρα ότι το σκάφος έχει πανί, έτσι ώστε όταν πνέει ο άνεμος να προχωρά προς κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αυτό αντιστοιχεί στη φυσική η σεξουαλική επιλογή, όπου την κατεύθυνση του σκάφους επηρεάζει μια εξωτερική δύναμη. Στην περίπτωση της φυσικής επιλογής, κινητήρια δύναμη είναι η προσαρμογή σε μια αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών. Στη σεξουαλική επιλογή, η δύναμη ασκείται από άλλα μέλη του είδους, τα οποία προτιμούν να ζευγαρώνουν με άτομα που διαθέτουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά, τα οποία αργότερα επικρατούν στον πληθυσμό. Αν φανταστούμε τώρα ότι το σκάφος διαθέτει επιπλέον πηδάλιο και πηδαλιούχο, αυτό θα αντιστοιχούσε στην τεχνητή επιλογή, όμοια με την αναπαραγωγή των σκύλων ή των φυτών, η με τη γενετική μηχανική.

Μέχρι ποίου σημείου η εξέλιξη του είδους μας επηρεάζεται σήμερα από αυτές τις διαφορετικές δυνάμεις; Η γενετική εκτροπή είναι ένα αναμφισβήτητο φαινόμενο και σίγουρα παίζει ρόλο. Είναι δύσκολο, όμως, να εκτιμηθεί μέχρι ποίου βαθμού, δεδομένου ότι δεν αφήνει σαφή αποτυπώματα στη μορφολογία ή συμπεριφορά ενός είδους. Αυτή η δυσκολία και το τυχαίο της γενετικής εκτροπής φέρνει αναπόφευκτα στο προσκήνιο τη φυσική επιλογή. Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν πως η πραγματική κινητήρια δύναμη πίσω από κάθε προσαρμοστική εξέλιξη των ειδών είναι η φυσική επιλογή. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που υποστηρίζουν πως η φυσική επιλογή δεν υφίσταται πλέον.

Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ

Είναι σαφές πως το ανθρώπινο γονιδίωμα (DNA) παρουσιάζει μεταλλάξεις παράγοντας συνεχώς νέο, ακατέργαστο γενετικό υλικό. Ακόμη και εκείνοι που πιστεύουν πως το είδος μας δεν εξελίσσεται πλέον, δέχονται το γεγονός πως υπάρχει ποικιλότητα μεταξύ των ανθρώπων. Θα ήταν τελείως παράλογο να ισχυριστούν το αντίθετο από τη στιγμή που η έρευνα έχει δείξει πως από τότε που διαχωριστήκαμε από τους χιμπατζήδες καταγράφονται σε κάθε γενιά κατά μέσο όρο 4,2 μεταλλάξεις αμινοξέων και γενετική εκτροπή. Εκείνο για το οποίο αμφιβάλλουν είναι το αν έχει απομείνει καθόλου η διαδικασία της φυσικής επιλογής.

Ο Steven Jones, γενετιστής στο University College του Λονδίνου, υποστηρίζει πως η φυσική επιλογή δεν είναι πλέον σημαντική για τον άνθρωπο, όπως στο παρελθόν. Ισχυρίζεται πως στον αναπτυγμένο κόσμο η επιβίωση δεν εξαρτάται πια από τα γονίδια. Χάρη στην πρόοδο της σύγχρονης ιατρικής, της τεχνολογίας, των τεχνικών γεωργίας και κτηνοτροφίας, της διανομής τροφίμων, των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης, κλπ. δεν υπάρχει πλέον η φυσική επιλογή στη ζωή μας, η οποία θα μπορούσε να διαχωρίσει τα ευπροσάρμοστα από τα απροσάρμοστα άτομα. Η διαφορετική προσαρμοστικότητα των ατόμων στο περιβάλλον που έχουμε διαμορφώσει πιστεύει πως είναι πλέον άνευ σημασίας καθώς κάνουμε τα πάντα για να διασφαλίσουμε την επιβίωση όλων. Ακόμη και όταν κάποιοι άνθρωποι πεθαίνουν από επιδημίες, η αντίδραση του ιατρικού κόσμου είναι απείρως γρηγορότερη από τη διαδικασία προσαρμογής στη νέα περιβαλλοντική πίεση και επομένως δεν μπορεί να υπάρξει καμία ξεκάθαρη εξέλιξη. Οι ικανότητες της σύγχρονης κοινωνίας μας και η ταχύτητα με την οποία ο πολιτισμός μας προσαρμόζεται στις αλλαγές πιστεύει πως έχει υποσκελίσει τελείως τη διαδικασία της φυσικής επιλογής και έχει επομένως σταματήσει την εξέλιξη. Πριν από 500 χρόνια, δηλαδή ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα σε όρους εξέλιξης, ένα μωρό είχε 50% πιθανότητα να ζήσει μέχρι την αναπαραγωγική ηλικία, ενώ σήμερα το ποσοστό ανέρχεται στο 99%. Οι αλλαγές στα ποσοστά επιβίωσης και αναπαραγωγής έχουν μειώσει σήμερα κατά 70% την ευκαιρία της φυσικής επιλογής να δράσει.

Όμως, οι περισσότεροι εξελικτικοί βιολόγοι πιστεύουν πως η αλματώδης ιατρική και τεχνολογική πρόοδος αυξάνει στην πραγματικότητα τη δράση της φυσικής επιλογής που οδηγεί την ανθρώπινη εξέλιξη, δημιουργώντας γενετικές αλλαγές από γενιά σε γενιά, με ρυθμούς που δεν έχουν προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία. Παράδειγμα αποτελούν τα γονίδια που συνεισφέρουν στην αντίσταση του οργανισμού ενάντια στην εμφάνιση ασθενειών. Σε ορισμένα μέρη της Αφρικής, για παράδειγμα, υπάρχει αύξηση στη συχνότητα ενός γονιδίου γνωστού ως CCR5-Δ32, το οποίο προσφέρει προστασία απέναντι στη μόλυνση από τον ιό του AIDS HIV-1. Υπάρχουν ακόμη πιο πολύπλοκα παραδείγματα. Μια μορφή του γονιδίου DRD4 που σχετίζεται με τον υποδοχέα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο έχει γίνει πολύ κοινό στον ανθρώπινο πληθυσμό τις τελευταίες χιλιετίες. Το μεγάλο ποσοστό αύξησής του δείχνει πως το γονίδιο έχει επιλεγεί επί τούτου. Για όλους τους εξελικτικούς Βιολόγους, η φυσική επιλογή βρίσκεται αναμφισβήτητα ακόμη σε λειτουργία και πιστεύουν πως υπάρχουν πολλά ακόμη παραδείγματα.

Εκτός από την ιατρική και τεχνολογική πρόοδο, την εξέλιξη θα μπορούσε να προωθεί και η πολιτισμική πρόοδος. Η άποψη αυτή έχει εκφραστεί από τον Christopher Wills του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, ο οποίος στο βιβλίο του "The Runaway Brain" υποστηρίζει πως κατά το παρελθόν υπήρξε θετική συσχέτιση μεταξύ της ανθρώπινης κουλτούρας και των γονιδίων μας, που οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη της πλέον χαρακτηριστικής ανθρώπινης ιδιότητας, της νόησης. Αυτό ξεκίνησε όταν τα σχετικώς προηγμένα μυαλά των προγόνων μας τους επέτρεπαν να πετυχαίνουν χάρη στην ευφυΐα τους και όχι τόσο χάρη στα φυσικά τους χαρίσματα. Ο Wills προχωρεί ακόμη περισσότερο, λέγοντας πως στον σύγχρονο κόσμο κανείς δεν μπορεί να κάνει τα πάντα εξίσου καλά, και έτσι το πλεονέκτημα βρίσκεται στα χέρια εκείνων που είναι καλοί σε κάτι και που μόνο ελάχιστοι άλλοι μπορούν να κάνουν. Προβλέπει πως όχι μόνο γινόμαστε εξυπνότεροι, αλλά επιλεγόμαστε σύμφωνα και με το πόσο μεγαλύτερη είναι η διαφοροποίηση στις συμπεριφορές μας.

Για όσους ισχυρίζονται πως δεν υπάρχει φυσική επιλογή, ανακύπτουν αρκετά προβλήματα. Όπως για παράδειγμα η παρερμηνεία της φύσης και της ισχύος της φυσικής επιλογής, η εκτόπιση των άλλων μορφών φυσικής επιλογής, όπως η σεξουαλική επιλογή, και η λανθασμένη ερμηνεία του όρου «Τρέχουσα εξέλιξη» ως κάτι που θα έπρεπε να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας.

Το πρώτο πρόβλημα, που έχει σχέση με την παρερμηνεία της φυσικής επιλογής, προέρχεται από την πίστη ότι η επιλογή λειτουργεί μόνο στα πιο εμφανή φαινοτυπικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου και σχεδόν πουθενά αλλού. Στη χειρότερη μορφή του το λάθος αυτό εκδηλώνεται με τον ισχυρισμό ότι οι άνθρωποι «αποεξελίσσονται» επειδή δημιουργούν ευκολότερη ζωή για τους εαυτούς τους, με αντίκτυπο στις μελλοντικές γενιές οι οποίες έχουν ασθενέστερους σκελετούς, παχύσαρκα σώματα, αργές αντιδράσεις, κλπ. Μπορεί πράγματι ο ευκολότερος τρόπος ζωής να επιτρέπει σε αυτές τις φαινοτυπικές μορφές να υπάρχουν, το να ισχυριζόμαστε όμως ότι θα εξελιχθούμε προς αυτή την κατεύθυνση δείχνει πως έχουμε κατανοήσει λάθος τον τρόπο που λειτουργεί η εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής.

Η εξέλιξη που οφείλεται στη φυσική επιλογή συμβαίνει με τέτοιο τρόπο ώστε τα καλύτερα προσαρμοσμένα πλάσματα να επικρατούν έναντι των λιγότερο προσαρμοσμένων. Αν για παράδειγμα οι οργανισμοί με ασθενέστερους σκελετούς, π. χ. τα πτηνά, οι πιο παχύσαρκοι, π. χ. οι φώκιες και εκείνοι με τις πιο αργές αντιδράσεις, π. χ. οι βραδύποδες, ήταν σε πλεονεκτικότερη θέση, τότε αυτός θα ήταν ο τρόπος που θα εξελισσόμασταν. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, αυτοί οι φαινότυποι θα είχαν μεγαλύτερο πλεονέκτημα. Το ζήτημα είναι πως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε από εποχή σε εποχή τι είναι πλεονεκτικό και τι όχι Κάποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως κοφτερά δόντια, δυνατοί μύες, γρήγορο τρέξιμο ή ευφυϊα, τα αντιλαμβανόμαστε ως «καλά» και κάποια άλλα, όπως παχυσαρκία ή ευαίσθητο δέρμα, ως «κακά» και θεωρούμε πως οτιδήποτε εκπορεύεται από το καλό και αποκτά πιο κακά χαρακτηριστικά χάνει τα πλεονεκτήματά του απέναντι στη φυσική επιλογή. Παρόλο που για κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτό θα μπορούσε να είναι αλήθεια, γεγονός παραμένει πως δεν γνωρίζουμε τα κρυμμένα πλεονεκτήματα που ενδεχομένως υπάρχουν κάτω από ορισμένους επιφανειακά «κακούς- φαινοτύπους με υπόγειες, όμως, ιδιότητες οι οποίες σε μερικές εκατοντάδες γενιές από τώρα θα μπορούσαν να είναι τόσο πλεονεκτικές ώστε να κινητοποιούν προς όφελος τους τη φυσική επιλογή. Ο ίδιος ο Δαρβίνος παρατήρησε πως ο αγώνας για επιβίωση θα είναι πολύ πιο σκληρός μεταξύ ειδών του ίδιου γένους, όταν θα χρειαστεί να έλθουν σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, απ' ότι μεταξύ διαφορετικού γένους. Το ίδιο ισχύει και με τους ανθρώπους και πιθανόν αυτό να γίνεται εντονότερο όσο το ανθρώπινο είδος εξαντλεί τα περιθώρια του οικολογικού του θώκου. Κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί, όσο απροσδόκητο κι αν είναι. Ορισμένοι επιστήμονες τονίζουν, χαριτολογώντας, πως θα μπορούσε να είναι προτέρημα για παράδειγμα το να είναι κανείς βραδύνους.

Η δεύτερη περίπτωση λάθους είναι ότι ξεχνάμε πως στη φυσική επιλογή υπάρχουν περισσότερα πράγματα από την απλή επιβίωση. Η ανάγκη για αναπαραγωγή, για παράδειγμα, είναι εξίσου σημαντική στην εξέλιξη. Η επιλογή συντρόφου είναι πανταχού παρούσα στη φύση και το ίδιο ισχύει και για το ανθρώπινο είδος. Υπάρχει μάλιστα μια θεωρία που προβλέπει πως ο μεγάλος εγκέφαλός μας, η πιθηκόμορφη εμφάνιση μας, το διαφορετικό μέγεθος μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ατόμων και πολλοί ακόμη παράγοντες, είναι όλοι αποτέλεσμα σεξουαλικής επιλογής. Η πρόοδος της τεχνολογίας και η υπέρμετρη προστασία που προσφέρουμε στον εαυτό μας δεν θα επηρεάσουν ποτέ τον ρόλο που παίζει η σεξουαλική επιλογή στη διαδικασία της εξέλιξης. Μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών της ιδέας αυτής είναι ο Geoffrey Miller από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού, συγγραφέας του βιβλίου "Mating Mind". Ο Miller πιστεύει πως ο ρυθμός εξέλιξης του ανθρώπινου είδους επιταχύνεται και πως κινητήρια δύναμη είναι η επιλογή των επιθυμητών χαρακτηριστικών για ζευγάρωμα. Το μεγάλο κύμα μετανάστευσης που εμφανίζεται παγκοσμίως και οι εθνικές επιμειξίες οδηγούν σε ανασυνδυασμό των γονιδίων μας όσο ποτέ άλλοτε. Το επιλεκτικό ζευγάρωμα-όπου ζητούμενα είναι η έλξη, η ευφυϊα, η φυσική υγεία και η προσωπικότητα- γίνεται ακόμη πιο αποτελεσματικό μέσω της υψηλής μόρφωσης, της αστικοποίησης και των σύγχρονων γρήγορων τρόπων γνωριμιών, όπως μέσω του διαδικτύου. Όλα αυτά μαζί σημαίνουν πως οι πλεονεκτικές μεταλλάξεις έχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες από ποτέ να εδραιωθούν στον πληθυσμό.

Η επιλεκτική αναπαραγωγή προωθείται και από την αντισύλληψη. Αλλά και άλλες αναπαραγωγικές τεχνικές είναι πιθανόν να ασκούν επιρροή στην ανθρώπινη εξέλιξη, όπως η δωρεά σπέρματος ή ωαρίων. Όσο για τις μεθόδους γενετικής μηχανικής με χρήση βλαστοκυττάρων, αν γίνουν πιο κοινές, το αποτέλεσμα θα είναι ακόμη σημαντικότερο. Ο Miller προβλέπει ένα μέλλον όπου οι γονείς θα εξαλείφουν τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά των παιδιών τους, αλλά είναι αδύνατον να προβλέψει το πώς αυτό θα επηρεάσει την ανθρώπινη γενετική δεξαμενή. Υπάρχουν ωστόσο ανθρώπινα χαρακτηριστικά τα οποία θα αντιμετωπίζονται πάντα ως επιθυμητά. Σε 1.000 χρόνια από τώρα υπολογίζεται πως οι άνθρωποι θα είναι πολύ πιο όμορφοι, έξυπνοι, υγιείς και σταθεροί συναισθηματικά, γεγονός που θα οφείλεται στην επί πολλές γενιές γενετική σάρωση των βλαβερών μεταλλάξεων.

Το τρίτο λάθος σχετικά με την ύπαρξη ή όχι της φυσικής επιλογής έγκειται στην πεποίθηση πως όλος ο κόσμος μοιάζει με την κοινωνία μέσα στην οποία έχουμε την τύχη να ζούμε. Μια κοινωνία στην οποία υπάρχει ιατρική και κοινωνική πρόνοια για όλους, άφθονος χώρος, διαθέσιμο ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό, κλπ. Το γεγονός όμως είναι πως δεν συμπεριλαμβάνονται όλοι σε αυτή την κατηγορία πολιτών. Το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αν θα θέλαμε, επομένως, να επικεντρωθούμε στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, θα είχε πολύ μεγαλύτερο νόημα να εστιάσουμε σε αυτού του είδους τις κοινωνίες και να μιλήσουμε για αυτό τον τρόπο ζωής, όπου η ιατρική, η τεχνολογία, η διάθεση τροφής και όλες οι άλλες ανέσεις στις οποίες εμείς είμαστε συνηθισμένοι δεν είναι καθόλου αυτονόητες. Σε αυτή την περίπτωση οι ισχυρισμοί όσων υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν εξελίσσονται, θα έπρεπε να αφορούν μόνο τους ανθρώπους των ανεπτυγμένων χωρών.

Η εξέλιξη λειτουργεί σε βάθος πολλών χιλιάδων ετών. Όσοι επομένως πρεσβεύουν πως οι άνθρωποι δεν εξελίσσονται, είναι σαν να υποστηρίζουν πως δεν θα εξελιχθούμε καθόλου στα επόμενα μερικές χιλιάδες χρόνια και πως ο έλεγχος που ασκούμε πάνω στο περιβάλλον μας είναι τόσο περιχαρακωμένος και βέβαιος που τίποτα δεν θα μπορούσε να ξεφύγει εκτός ελέγχου. Ότι δεν θα μείνουμε ποτέ χωρίς τροφή και νερό, ότι ο υπερπληθυσμός δεν θα αγγίξει ποτέ τα όριά του, ότι η ερημοποίηση και η άνοδος των υδάτων από την τήξη των πάγων λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου δεν θα προκαλέσουν ποτέ μαζικές απώλειες εδαφών και ανθρώπων, και ότι δεν θα ξεσπάσουν ποτέ πανδημίες. Και όμως, όλα τα παραπάνω έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται πραγματικότητα.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΑΡΜΑΡ

Οι ερευνητές έχουν ανιχνεύσει περίπου 700 περιοχές του ανθρώπινου γονιδιώματος, όπου τα γονίδια φαίνεται να έχουν αναδιαμορφωθεί μέσα στα τελευταία 5.000 -15.000 χρόνια υπό το βάρος της φυσικής επιλογής, προσφέροντας την πιο ισχυρή ένδειξη που είχαμε ποτέ ότι το ανθρώπινο είδος συνεχίζει να εξελίσσεται. Τα γονίδια που δείχνουν αυτή την τόσο πρόσφατη εξελικτική αλλαγή σχετίζονται με τη μορφολογία, όπως τα OCA2, ΜΥΟ5Α, DTNBP1 και TYRP1 που ευθύνονται για το χρώμα του δέρματος, με τη σκελετική ανάπτυξη και τη δημιουργία των τριχών, με τον μεταβολισμό, την αίσθηση της γεύσης και της οσμής, και την εγκεφαλική λειτουργία. Αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο καθώς κατά το διάστημα εκείνο υπήρξαν πολλές σημαντικές αλλαγές, όπως οι κλιματικές, η κατάληψη νέων ενδιαιτημάτων, η σταδιακή μετατροπή του ανθρώπου από κυνηγό άγριων ζώων σε κτηνοτρόφο και από συλλέκτη καρπών από τη φύση σε γεωργό, η αλλαγή στις διατροφικές του συνήθειες, κλπ.

Τα αποτελέσματα αυτά πηγάζουν από τη μελέτη τεσσάρων διαφορετικών πληθυσμών, των Yoruba της Νιγηρίας, των Κινέζων Han του Πεκίνου, Ιαπώνων του Τόκιο και Γάλλων κατοίκων της Yutah των Ηνωμένων Πολιτειών, που είναι απόγονοι Ευρωπαίων. Οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί θεωρούνται αντιπρόσωπευτικοί της υποσαχάριας Αφρικής, της ανατολικής Ασίας και της Ευρώπης. Η μελέτη των αναδιαμορφωμένων αυτών γονιδίων μπορεί να μας βοηθήσει να αναπλάσουμε πολλά κρίσιμα επεισόδια στην ανθρώπινη ιστορία και να εξηγήσουμε το γιατί οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν τέτοια μορφολογική ποικιλία. Τα συγκεκριμένα επιλεγμένα γονίδια εντοπίστηκαν μέσω ενός προγράμματος γνωστού ως HapMap (International HapMap Project), το οποίο δημιουργήθηκε το 2003 για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, με επικεφαλής τον Δρα Jonathan Pritchard, πληθυσμιακό γενετιστή στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Αν και τα στοιχεία συλλέχθηκαν για να βοηθήσουν στον προσδιορισμό γονιδίων που προκαλούν διάφορες ασθένειες, προσφέρουν στοιχεία και για τις εξελικτικές αλλαγές.

Παρόλο που είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσουμε τα αποτυπώματα της φυσικής επιλογής στο DNA, οι ερευνητές του HapMap εντόπισαν πολλές περιοχές όπου φαίνεται να έχει επέμβει η φυσική επιλογή. Ο Δρ Pritchard ανέπτυξε ένα στατιστικό τεστ για να προσδιορίσει αποκλειστικά τα γονίδια που έχουν αρχίσει να διαχέονται στους πληθυσμούς στις πρόσφατες χιλιετίες και δεν έχουν γίνει ακόμη παγκόσμια. Το τεστ βασίζεται στο γεγονός πως αν ένα βελτιωμένο γονίδιο εξαπλωθεί γρήγορα, η περιοχή του DNA στην οποία περικλείεται θα είναι λιγότερο ποικίλη σε έναν πληθυσμό επειδή πολλοί άνθρωποι θα μεταφέρουν την ίδια αλληλουχία DNA σε αυτή την περιοχή. Μια μικρότερη διαφοροποίηση στο DNA θα θεωρηθεί ένδειξη επιλογής.

Σε κάθε έναν από τους τέσσερις πληθυσμούς η φυσική επιλογή ευνόησε διαφορετικές ομάδες γονιδίων. Στο γονιδίωμα των Yoruba προσδιορίστηκαν 206 περιοχές σε διαδικασία επιλογής, 185 περιοχές στους Ασιάτες και 188 περιοχές στους Ευρωπαίους. Οι ελάχιστες επικαλύψεις που παρατηρήθηκαν μεταξύ των φυλών αφορούν γονίδια που θα μπορούσαν να έχουν διαδοθεί με τη μετανάστευση ή να είναι περιπτώσεις ανεξάρτητης εξέλιξης. Τα νέα γονίδια που ανακαλύφθηκαν είναι λειτουργικά, όπως θα περίμενε κανείς να συναντήσει σε ανθρώπους που έπρεπε να προσαρμοστούν σε ειδικές αλλαγές στο περιβάλλον τους. Ορισμένα σχετίζονται με τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, όπως της λακτόζης στους βορειοευρωπαίους, των οποίων οι πρόγονοι μεγάλωναν με γάλα βοοειδών, της σακχαρόζης στους Ασιάτες και της μαννόζης στους Yoruba (η μαννόζη είναι μια γλυκαντική ρητίνη που βρίσκεται σε δένδρα και θάμνους, η σακχαρόζη είναι η κοινή ζάχαρη που βρίσκεται στο τραπέζι μας και η λακτόζη είναι το σάκχαρο που υπάρχει στο γάλα). Άλλα είναι γονίδια που μεσολαβούν στη γεύση, στην όσφρηση και στον μεταβολισμό άγνωστων ενώσεων, όπως πρωτεΐνες εξωτικών φυτών και ζωικές τοξίνες, άλλα είναι γονίδια αναπαραγωγής, που φαίνεται να εμπλέκονται στην κινητικότητα του σπέρματος και τη γονιμοποίηση του ωαρίου, άλλα αύξησης του όγκου του εγκεφάλου, ανάπτυξης των οστών, ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος, κλπ.

Ο Δρ Pritchard εκτιμά πως τα επιλεγμένα γονίδια άρχισαν να γίνονται πιο συχνά υπό την πίεση της φυσικής επιλογής πριν από περίπου 10.800 χρόνια για τον αφρικανικό πληθυσμό και πριν από 6.600 χρόνια για τον ασιατικό και ευρωπαϊκό πληθυσμό. Ένας άλλος ερευνητής, ο Δρ Richard G. Klein, παλαιοανθρωπολόγος στο Stanford, τονίζει πως ήταν δύσκολο να συνδεθούν οι αλλαγές των γονιδίων στους τέσσερις πληθυσμούς με γεγονότα από το αρχαιολογικό αρχείο, αλλά ο χρόνος που συνέβησαν και η φύση των αλλαγών στους Ασιάτες και τους Ευρωπαίους φαίνεται να συμπίπτει όντως με τη στροφή προς τη γεωργία και την αλλαγή στη διατροφή. Για παράδειγμα, η καλλιέργεια ρυζιού επεκτάθηκε στην Κίνα πριν από 6.000 - 7.000 χρόνια και την ίδια περίπου περίοδο έφτασε και στην Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή. Πριν από αυτή την περίοδο είναι δύσκολο να βρεθούν σκελετοί που να μοιάζουν με τους σύγχρονους Κινέζους ενώ το ίδιο ισχύει και για σκελετούς Ευρωπαίων μεγαλύτερους σε ηλικία των 10.000 ετών. Αυτό δείχνει πως υπάρχει αλλαγή στη δομή των οστών στους δύο πληθυσμούς.

Μεταξύ των επιλεγμένων γονιδίων περιλαμβάνονται πέντε χρωστικά γονίδια τα οποία συναντώνται μόνο στους Ευρωπαίους και πιθανόν να ευθύνονται για το ανοικτόχρωμο δέρμα τους. Οι ανθρωπολόγοι πίστευαν ότι οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι που έφτασαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 45.000 χρόνια είχαν το σκούρο δέρμα των Αφρικανών προγόνων τους, αλλά πως σύντομα απέκτησαν το λευκό δέρμα που ήταν απαραίτητο για να διεισδύει το φως του ήλιου στην επιδερμίδα και να συνθέτει τη βιταμίνη D. Η επιλογή των πέντε δερμικών γονιδίων που τοποθετείται πριν από 6.600 χρόνια, ίσως αφήνει να εννοηθεί πως οι Ευρωπαίοι απέκτησαν λευκό δέρμα σε πολύ πιο πρόσφατες εποχές ή πως τα επιλεγμένα γονίδια ενδυναμώθηκαν ξανά από μια διαδικασία που είχε συμβεί νωρίτερα. Στους Κινέζους και στους Ιάπωνες, που επίσης έχουν ανοικτόχρωμο δέρμα, τα συγκεκριμένα γονίδια δεν δείχνουν σημάδια εξελικτικής πίεσης. Αυτό σημαίνει πως η εξέλιξη πέτυχε το ίδιο αποτέλεσμα είτε μέσα από διαφορετικά γονίδια είτε αλλάζοντας τα ίδια γονίδια, αλλά πολλές χιλιάδες χρόνια πριν, έτσι ώστε τα σημάδια της επιλογής να μη είναι πλέον ορατά. Ο Δρ Pritchard ανακάλυψε σημάδια εξέλιξης και σε ένα εγκεφαλικό γονίδιο, το SNTG1, το οποίο βρισκόταν κάτω από έντονη επιλογή και στους τέσσερις πληθυσμούς, χωρίς όμως να γνωρίζουμε το τι ακριβώς προσφέρει στον εγκέφαλο, μέγεθος η ευφυϊα. Μπορεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος να συνεχίζει να εξελίσσεται, αλλά δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αντιληφθούμε τη φύση της εξελικτικής πίεσης που δέχεται αν δεν γίνει κατανοητή η λειτουργία των επιλεγμένων γονιδίων που ανακαλύπτονται.

Μια άλλη ερευνητική ομάδα, από το Πανεπιστήμιο Cornell, με επικεφαλής τον Δρα Carlos Bustamante, σε μια ανάλογη έρευνα ανακάλυψε γονίδια σε διαδικασία φυσικής επιλογής που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα, την παραγωγή σπέρματος και ωαρίων, και τις αισθήσεις. Ενδιαφέρον είναι ότι ένα 13% των γονιδίων που εξετάστηκαν έδειξαν σημεία αρνητικής επιλογής. Αρνητική θεωρείται η επιλογή όταν γονίδια με επιβλαβείς μεταλλάξεις τείνουν να αποβληθούν από τον γενικό πληθυσμό. Σε αυτά περιλαμβάνονταν γονίδια που είναι υπεύθυνα για ασθένειες όπως η μυϊκή δυστροφία και το σύνδρομο Usher, η πιο συχνή αιτία συγγενούς τύφλωσης και κώφωσης στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι γενετιστές δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον εντοπισμό γονιδίων ευαίσθητων στην αρνητική επιλογή επειδή ίσως αυτά αποδειχθούν χρήσιμα στο μέλλον για την πρόβλεψη των πιθανοτήτων που θα έχει ένα άτομο να αναπτύξει μια συγκεκριμένη ασθένεια.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Πριν από μερικά χρόνια έγινε γνωστό το πλήρες γονιδίωμα των χιμπατζήδων. Έχοντας σήμερα αυτή τη γνώση, οι γενετιστές είναι σε θέση να καταγράψουν όλες τις αλλαγές που έχουν συμβεί στον ανθρώπινο εγκέφαλο τα τελευταία 6 έως 8 εκατομμύρια χρόνια, από τη στιγμή δηλαδή που το είδος μας διαχωρίστηκε από τον κοντινότερο συγγενή του. Όλο αυτό το διάστημα ο ανθρώπινος εγκέφαλος μεγάλωνε σταθερά ως αποτέλεσμα επιλεγμένων γενετικών μεταλλάξεων, ενώ των χιμπατζήδων παρέμεινε σχεδόν ο ίδιος. Όταν πριν από 100.000 χρόνια αναδύθηκε τελικά ο σύγχρονος άνθρωπος, ο εγκέφαλός του ήταν ήδη τρεις φορές μεγαλύτερος από του χιμπατζή.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως μεγάλο ρόλο στην αύξηση του μεγέθους του εγκεφάλου μας έχουν παίξει δύο γονίδια τα οποία βρέθηκαν με σαφή ίχνη φυσικής επιλογής. Το ένα είναι μετάλλαξη ενός γονιδίου γνωστού ως microcephalin και το άλλο μετάλλαξη του γονιδίου ASPM (abnormal spindle-like microcephaly-associated). Οι άνθρωποι που γεννιούνται με ελαττωματικά τα δύο αυτά γονίδια αναπτύσσουν εγκεφάλους οι οποίοι εξωτερικά φαίνονται φυσιολογικοί αλλά εσωτερικά είναι το ένα τρίτο του κανονικού. Ως αποτέλεσμα, η νοητική τους ικανότητα είναι έντονα μειωμένη και δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς τη συνδρομή άλλων.

Τα δύο γονίδια διαδόθηκαν γρήγορα στον ανθρώπινο πληθυσμό και η ανακάλυψή τους έγινε το 2005 από τον Δρα Bruce Lahn, καθηγητή γενετικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και ερευνητή στο Howard Hughes Medical Institute. Για να δείξουν ότι η εξέλιξη του εγκεφάλου είναι μια συνεχής διαδικασία, ο Lahn και η ομάδα του μελέτησαν τα γονίδια 1.000 και πλέον ατόμων από 59 εθνότητες σε όλο τον κόσμο και κατόπιν τα σύγκριναν με τα γονίδια του χιμπατζή. Τα δύο εγκεφαλικά γονίδια παρουσιάζουν δεκάδες παραλλαγές (αλληλόμορφα) με μικρές διαφοροποιηθείς σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού. Οι διαφοροποιήσεις αυτές εγείρουν το κρίσιμο ερώτημα αν ο εγκέφαλος διαφορετικών ομάδων λειτουργεί και διαφορετικά.

Η μεγάλη συχνότητα των παραλλαγών των δύο γονιδίων δεν μπορεί να οφείλεται σε τυχαίες γενετικές αλλαγές, δείχνοντας πως η διάχυσή τους στον πληθυσμό είναι σαφώς έργο της φυσικής επιλογής. Η μετάλλαξη των δύο γονιδίων από τις αρχικές τους φόρμες συμπίπτει χρονικά με αυτό που ονομάζουμε «δημιουργική έκρηξη». Το αλληλόμορφο γονίδιο microcephalin εμφανίστηκε μαζί με την τέχνη και τη μουσική, τη θρησκευτική έκφραση και την κατασκευή εκλεπτυσμένων εργαλείων και τοποθετείται χρονικά μεταξύ 14.000 και 60.000 ετών πριν από σήμερα, με πιο πιθανή χρονολογία αιχμής τα 37.000 χρόνια. Σήμερα ανιχνεύεται στο 70% των ανθρώπων παγκοσμίως. Η μετάλλαξη του microcephalin είναι πιο κοινή στους Ευρωπαίους, στους λαούς της Μέσης Ανατολής και στους Αμερικανούς.

Το άλλο μεταλλαγμένο γονίδιο, το ASPM, εμφανίστηκε πριν από περίπου 5.800 χρόνια και συμπίπτει χρονικά με τη διάδοση της γεωργίας, τη δημιουργία αστικού περιβάλλοντος και την πρώτη καταγραφή γραπτής γλώσσας και παρά το νεαρό της ηλικίας του ανιχνεύεται ήδη στο 30% του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό το διάστημα θεωρείται πολύ μικρό σε όρους εξέλιξης και πιθανότατα δείχνει πως υπήρξαν έντονες περιβαλλοντικές αλλαγές που άσκησαν πίεση και επιτάχυναν τη διαδικασία της φυσικής επιλογής. Η παρουσία του ASPM είναι πιο κοινή στους Ευρωπαίους και στους λαούς της Μέσης Ανατολής.

Το γεγονός πως το νέο γονίδιο microcephalin εμφανίζεται σχετικά σπάνια στους λαούς της υποσαχάριας Αφρικής και πως η νέα μορφή του ASPM είναι πιο συχνή στους ανθρώπους από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, πιθανόν να σημαίνει ότι οι δύο μεταλλάξεις «γεννήθηκαν» στους μη Αφρικανούς, μετά τη μετανάστευση των προγόνων μας εκτός της Αφρικανικής ηπείρου.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η δημιουργική έκρηξη είναι προϊόν της γενετικής εξέλιξης του ανθρώπου ή αν η χρονική ταύτιση των δύο συμβάντων είναι τυχαία. Οι επιστήμονες πιστεύουν πως συμβαίνει μάλλον το πρώτο και πως το γεγονός σχετίζεται με τον σημαντικό ρόλο που παίζουν τα δύο γονίδια στην αύξηση του εγκεφάλου.

Οι μελέτες που ανέδειξαν τα δύο γονίδια δείχνουν σαφέστατα πως το πλέον καθοριστικό συμβάν στην ανθρώπινη εξέλιξη -η αύξηση του μεγέθους και της πολυπλοκότητας του εγκεφάλου- συνεχίζεται ακόμη. Και καθώς το περιβάλλον και οι ικανότητες που χρειάζονται για να επιβιώσουμε σε αυτό αλλάζουν ταχύτερα από όσο φανταζόμαστε, είναι λογικό να υποθέσουμε πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα συνεχίσει να προσαρμόζεται σε αυτές τις αλλαγές και να εξελίσσεται με τους ίδιους ρυθμούς. Αυτό σημαίνει πως αν το είδος μας κατορθώσει να επιβιώσει για ακόμη ένα εκατομμύριο ή και περισσότερα χρόνια, το πιο πιθανό είναι πως ο εγκέφαλός μας θα παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από τον ανθρώπινο εγκέφαλο του σήμερα.

Οι ανακαλύψεις του Δρα Lahn έδωσαν ώθηση σε ορισμένες αμφιλεγόμενες ιδέες. Πριν από δύο χρόνια εκδόθηκε μια εργασία σύμφωνα με την οποία η φυσική επιλογή έχει αυξήσει τη νοημοσύνη στους Εβραίους Ashkenazi, τα τελευταία 1.000 χρόνια. Παρόλο που είναι εξαιρετικά δύσκολο να μετρηθεί η νοημοσύνη, η συγκεκριμένη εθνική μειονότητα εμφανίζει πράγματι 12 -15 βαθμούς υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης στα τεστ IQ από τον μέσο όρο των υπόλοιπων ανθρώπων. Από το 800 έως περίπου το 1700 μ. Χ. , οι Ashkenazi δεν επιτρεπόταν να εργάζονται σε «ταπεινά» ή «κοινά» επαγγέλματα και επεδίωκαν να εξοικονομούν τα προς το ζην μέσα από άλλες, πιο πνευματικές, δραστηριότητες όπως η οικονομία. Οι πιο επιτυχημένοι και άρα πιο έξυπνοι από αυτούς, άφηναν περισσότερους απογόνους με αποτέλεσμα να υπάρξει φυσική επιλογή προς όφελος της υψηλής νοημοσύνης. Οι ίδιοι ισχυρίζονται πως έχουν και γενετικές αποδείξεις για όλα αυτά.

Ανεξάρτητα από τους όποιους μεμονωμένους, πραγματικούς η μη ισχυρισμούς, οι τελευταίες ανακαλύψεις μας οδηγούν στη βεβαιότητα ότι οι άνθρωποι ακόμη εξελίσσονται σε όλα τα επίπεδα και μάλιστα πολύ γρήγορα. Προς τα πού όμως; Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν πως είναι άσκοπο να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε την κατεύθυνση της ανθρώπινης εξέλιξης. Ίσως μάλιστα να μη μας αρέσει αυτό που θα ανακαλύψουμε, ακόμη κι αν θα είχαμε τη δυνατότητα. Ίσως τα μεγάλα προβλήματα του πλανήτη οδηγήσουν στην επιβίωση των πιο εκκεντρικών και ανθεκτικών ατόμων του είδους μας, που είναι αδύνατο να φανταστούμε πως θα μπορούσαν να είναι. Το μόνο σίγουρο είναι πως η ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης βρίσκεται σε εξέλιξη. Και αυτό δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Douglas J. Futuyma: ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1995.

(2) Μιχαήλ Δ. Δερμιτζάκης: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΜΑΣ, Εκδόσεις Δ. Μαυρομμάτη, 1998.

(3) Kate Douglas: EVOLUTION AND US, New Scientist, 11March2006.

(4) http://www.nytimes.com/2006/03/07/science/07evolve.html

(5) http://www.physlcspost.com/articles.php?articled=172

(6) http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn7974

(7) http://www.livescience.com/humanbiology/051102_natural_selection.html

(8) http://www.sciam.com/askexpert_question.cfm?articlelD=000DABB8-6FD8-1C72-9E…

(9) http://www.foxnews.com/story/0,2933,187203,00.html

(10) http://www.brookscole.com/biology_d/templates/student_resources/0030270448_tobin/webbit/ch17-01.html

(11) http://health.dailynewscentral.com/content/view/1606/63

(12) http://health.dailynewscentral.com/content/view/1600/77

(13) http://nusapiens.blogspot.com/2006/03/more-evidence-of-ongoing-human.html

(14)  http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/4222460.stm

(15) http://news.softpedia.com/news/Are-Humans-Still-Evolving-19353.shtml

(16) http://sxxz.blogspot.com/2005/01/are-humans-stitl-evolving.html